१९६ वर्षा नंतर ही महात्मा फुले नांवाची भीती का वाटते.

 १९६ वर्षा नंतर ही महात्मा फुले नांवाची भीती का वाटते. 

      अडीचहजार वर्ष सांस्कृतिक दहशतवाद निर्माण करणाऱ्यांना आज १९६ वर्षा नंतर ही महात्मा फुले नांवाची भीती वाटते.बहुजनांच्या मेंदूवर भक्कम पकड असणारे मनुवादी भट ब्राम्हण आज ही महात्मा फुले यांच्या रोखठोक विचारांना घाबरून वागतात. फुलेंना ते बाबा,महाराज,संत बनू शकले नाही.तेहतीस कोटी देवा देवीची फौज महात्मा फुलेच्या सडेतोड प्रश्नांना उत्तरे देऊ शकले नाही. ज्यांनी महात्मा फुले यांच्या शेतकऱ्याचा आसूड वाचला,त्यांनी उभे केलेले धोंडिबा,कोंडीबाचा सवाल जबाब वाचला तर तो कोणालाही प्रश्न विचारण्याची हिंमत करू शकतो.अशा एका माणसाची १९६ वर्षा नंतर ही महात्मा फुले नांवाची भीती वाटावी असे महान तत्वज्ञान त्यांनी निर्माण करून ठेवले.

महात्मा फुले यांच्या शिक्षणाचे महत्त्व पटवून देणाऱ्या खालील ओळी प्रसिद्ध आहेत:

विद्येविना मती गेली ।
मतीविना नीती गेली ।
नीतीविना गती गेली ।
गतीविना वित्त गेले ।
वित्ताविना शूद्र खचले।
इतके अनर्थ एका अविद्येने केले ।।

बहुजन समाजाचे अज्ञान, दारिद्ऱ्य आणि समाजातील जातिभेद पाहून त्यांनी ही सामाजिक परिस्थिती सुधारण्याचा निश्चय केला. त्यांनी इ.स.१८४८ साली पुण्यामध्ये बुधवार पेठेतील भिडे यांच्या वाड्यात महाराष्ट्रातील मुलींची पहिली मराठी शाळा काढून तेथील शिक्षिकेची जबाबदारी पत्नी-सावित्रीबाईंवर सोपविली. आणि यानंतर जोतीबांनी अस्पृश्यांसाठी शाळा सुरू केल्या. हा इतिहास आज ही विसरता येत नाही.म्हणूनच ते आजही कुठे तरी जिवंत असल्याचे किंवा आपल्या आजूबाजूला असल्याचा भास होतो. इतरांचे माहिती नाही, पण मी सत्यशोधक कामगार संघटना ७ जुलै १९८२ ला स्थापन केली तेव्हा पासून त्यांचे क्रांतिकारी विचारांचे प्रबोधन दररोजच्या जगण्यात नाका कामगार,घर कामगार एकूण असंघटित कामगारांच्या समस्या वर प्रबोधन करून त्यांच्या विचारांचा वारसा जपला.म्हणूनच १९६ वर्षा नंतर ही महात्मा फुले नांवाची भीती वाटावी असे सत्यशोधक आज ही समाजात आहेत. ते न घाबरता बोलतात,लिहतात,मांडणी करून भांडतात.जिस समाज का इतिहास नही होता है,वह कभी शासक नही बन पाता है,क्योकी इतिहास से प्रेरणा मिलती है,प्रेरणा से जागृती आती है,जागृती से सोच बनती है,सोच से ताकत बनती है,ताकत से शक्ती बनती है,और शक्ती से शासक बनता है,ब्राम्हण सोडून सर्व ब्राम्हणेतर म्हणजेच आजचा ८५ टक्के  बहुजन समाज त्यात बहुसंख्य मागासवर्गीय ५२ टक्के ओबीसी तरी या देशाचे वैचारिक मानसिक गुलाम झाले आहेत. तरी तीन टक्के वाल्यांना १९६ वर्षा नंतर ही महात्मा फुले नांवाची भीती वाटते. 

     भारतीय कामगार चळवळीचे जनक रावबहादूर नारायण मेंघाजी लोखंडे यांना असंघटीत कामगारांना संघटित करण्याची प्रेरणा देणारे आणि भारतात महिलांना शिक्षण घेण्यासाठी स्वतःच्या पत्नीला सावित्रीबाई यांना शिक्षण घेण्यास सतत प्रेरणा देणारे ज्योतीराव गोविंदराव फुले म्हणजे महात्मा ज्योतीराव फुले, ग्रामीण भागात आजही जोतीराव,ज्योतीराव नाही तर ज्योतिबाच म्हटल्या जाते. भटा ब्राम्हणांनी मराठा मागासवर्गीय समाजात एक म्हण पेरून ठेवली आहे.ती म्हणजे "हाले डुले महात्मा फुले"  माथाडी कामगारात विशेष कोल्हापूर,सांगली, सातारा,पुणे,नगर जिल्ह्यातील कामगार मंडळी या म्हणीचा जास्त शब्द प्रयोग करतात. त्यांना महात्मा फुले यांचा ऐतिहासिक इतिहास माहीत नाही.म्हणूनच ते असे म्हणतात.

       जोतीरावांचा जन्म ११ एप्रिल १८२७ ला झाला. अवघ्या चार वर्षांनी या घटनेला २०० वर्षे पूर्ण होतील. त्यांना ६३ वर्षांचे आयुष्य लाभले. कोणताही महापुरूष हा त्या काळाच्या मर्यांदांनी वेढलेला असतो. फुले द्रष्टे,योद्धा आणि समाजक्रांतिकारक होते.विषमता, असमानता अन्याय अत्याचाराच्या विरोधात नेहमी लढणारा माणूस त्यावेळी सनातनी भटा ब्राम्हणांच्या हिट लिस्टवर होता.त्यामुळे त्यांना जागोजागी संकटाचा सामना करावा लागे. यावर त्याने बुद्धीचातुर्याने मात केली.आजच्या सारखी जीवघेणी नीतिमत्ता नसलेले हिंसाचारी लोक तेव्हा नव्हते असे म्हटले तर चूक ठरणार नाही.त्यावेळची परिस्थीती आम्ही वाचली आहे पण आज लोकशाही असूनही प्रशासकीय व्यवस्थेतील मनुवादी किती हिंसक पणे मागासवर्गीय समाजाच्या तरुणांना वागणूक देतात.ते सोशल मीडियावर पाहिल्यावर अंगावर काटा उभा राहतो. मग ज्योतीराव फुले यांनी सावित्रीबाईला शिक्षण देऊन मुलीची शाळा काढून किती मोठा संघर्ष केला असेल यांची कल्पनाच केल्या जात नाही. 

     आजच्या जागतिकीकरणाच्या संघर्षशील जिवनात असे काही महापुरुष,महात्मे शोधून ही सापडणार नाहीत.काही शिक्षण सम्राट आहेत पण त्यांच्या कडून कोणताही आदर्श घेण्याच्या लायकीचे ते नाहीत.त्याच बरोबर ज्योतीराव फुले उत्तम बिल्डर उद्योगपती आणि कार्यकारी संचालक होते हे आम्ही कधी वाचलेच नव्हते.पण हरी नरके सारख्या बुद्धिजीवी विचारवंतांनी त्यांच्या या ऐतिहासिक कार्याचा अभ्यास करून जागा समोर मांडला परंतु त्यावर व्यापक चर्चा होतांना दिसत नाही.

      ज्योतीराव फुले यांच्या कंपनीनं केलेली महत्त्वाची कामे वस्तु आजही लक्षवेधी आहेत पण त्यांची पाहिजे त्या प्रकारे दाखल घेतल्या जात नाही. कात्रजचा बोगदा, येरवड्याचा पूल आणि खडकवासला धरणाचा कालवा कोणी बांधला?. कधी बांधला ?.या बाबत कोणी विचारत नाही. कारण यावर चर्चा सुरू झाल्यास आजच्या तरुणांना एक प्रेरणादायी सत्य इतिहास समोर येईल या भीतीने त्यावर चर्चाच होत नाही.डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांनी ज्योतीराव फुलेंना गुरुस्थानी मानायचेच अनेकांना आज भी काळजाला झोबंते.त्यामुळे बाबासाहेब फुलेनां गुरूस्थानी मानायचे आणि फुले यांचा वारसा आपण कायम उराशी बाळगू असे अभिमानानं सांगायचे.डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांना मानणारा समाज आज ही फुलेंच्या विचारांशी प्रामाणिक राहुन उठता बसता त्यांच्या विचारला प्रतिमांना त्रिवार प्रणाम करतो.

       १९३२ साली पुण्यात बोलताना महात्मा गांधी म्हणाले होते, "जोतीराव फुले देशके पहले महात्मा थे. असली महात्मा वोही थे." स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी फुल्यांना "समाज क्रांतिकारक" म्हणून गौरविले होते. तीन अगदी भिन्न वैचारिक छावण्यांमधील या नेत्यांनी फुल्यांचा गौरव केलेला आहे. "मूह मे राम बगल मे सूरी " या रीतीने गांधीवादी, सावरकरवादी आणि मनुवादी वागतांना दिसतात.ज्योतीरावांनी सर्वांना शिक्षण,ज्ञाननिर्मिती, कौशल्यनिर्मिती, स्त्री-पुरुष समता, जातीनिर्मुलन, संसाधनांचे फेरवाटप, धर्मचिकित्सा आणि आंतरजातीय विवाह या कार्यक्रम पत्रिकेच्या आधारे आधुनिक भारताच्या पायाभरणीचे ऐतिहासिक काम करून ठेवले म्हणून आज त्यांची फळ आपण मुक्तपणे खातो.

         महात्मा फुले यांच्या क्रांतिकारी विचाराचा वारसा आंबेडकरी चळवळ पुढे नेत आहे त्याला मागासवर्गीय समाजाने खऱ्या अर्थाने साथ दिल्यास केंद्रात फुले शाहु आंबेडकर विचारांचे सरकार स्थापन होऊ शकते.

मान्यवर कांशीरामजी यांनी उत्तर भारतात या महापुरुषांच्या क्रांतिकारी विचारांची पेरणी करून ठेवली आहे.पण काही मागासवर्गीय समाजातील गुलामांनी त्याला सुरुंग लावला होता.शत्रू पक्षाच्या विचारधारेच्या नेत्यांना केवळ आर्थिक लाभा करीता संघटनेत सहभागी करून घेतल्यामुळे क्रांतिकारी विचारांचे कॅडर बेस संघटन मागे पडले आणि लीडर बेस लोक पुढे आले त्यामुळे पक्ष संघटनेवर परिणाम झाला. त्यांचे फळ आज उत्तर भारतीय जनता भोगत आहे. व्यक्ती पेक्षा संघटन मोठे असते, संघटने पेक्षा विचारधारा मोठी असते.फुले शाहु आंबेडकर विचार हे सर्वान पेक्षा मोठे आहेत.  म्हणूनच क्रांतिकारी विचारांचे प्रेरणास्रोत महात्मा फुले आहेत.त्यांची विचारांची अंमलबजावणी व्यवस्थित झाली तर क्रांतिकारी परिवर्तन घडल्या शिवाय राहणार नाही.आज देशात जी परिस्थिती आहे.तिचा गांभीर्याने विचार करण्यासाठी महापुरुषांची क्रांतिकारी विचारधारच यातुन बाहेर पडण्याचा मार्ग दाखवु शकते.महात्मा ज्योतीराव फुले यांच्या जयंतीनिमित्त सर्व मागासवर्गीय समाजाने आपआपल्या समाजाच्या संघटनेचे वैचारिक आत्मचिंतन करून परीक्षण करणे आवश्यक आहे.हीच त्यांच्या जयंतीनिमित्त सर्व बहुजन समाजा कडून अपेक्षा महात्मा ज्योतीराव फुले यांच्या क्रांतिकारी विचाराला कोटी कोटी प्रणाम आणि जयंतीनिमित्त सर्व बहुजन समाजाला हार्दिक शुभेच्छा!.

सागर रामभाऊ तायडे,९९२०४०३८५९,भांडुप,मुंबई.

जो जीभ जिंकेल तो मन जिंकेल आणि जो मन जिंकेल तो जग जिंकेल”

 

जो जीभ जिंकेल तो मन जिंकेल आणि जो मन जिंकेल तो जग जिंकेल”

            देशभक्त आणि देशद्रोही हे दोन शब्द आहेत.शब्द जपून वापरा जीव लावणारे शब्द आयुष्य घडवतात तर जिव्हारी लागणारे शब्द आयुष्य बिघडवतात.नव्हे संपवितात.शब्द  प्रेम देतात,शब्द प्रेरणा देतात,शब्द यश देतात,शब्द नातं देतात.शब्द आयुष्यभर आणि  आयुष्यानंतर ही मनामनात जपणारी भावना देतात.शब्दांचं मोल जपलं की आपलं  आयुष्यही अनमोल होतं.शब्दांना कोणी स्पर्श करू शकत नाही, मात्र ते आपल्या मनाला थेट स्पर्श करतात. मग ते निंदेचे असो की स्तुतीचे,वाईट असोत की चांगले.शब्द थट्टेचा असावा, टिंगलेचा नसावा.शब्द विनोदी असावा,खोचक नसावा.आणि हे जाणणारा जाणकार शब्दवेडा असावा लागतो.कौतुकाचे शब्द हे खरोखरच अप्रतिम असतात. "दुसऱ्यांमध्ये असलेल्या गुणांचे कौतुक करताना आपण आपल्यामध्ये असलेल्या महान गुणांचेच कौतुक करत असतो". कौतुक करणे हा एक महान गुण आहे.म्हणूनच दोन गोष्टी सोडुन मैत्री करा "एक खोटेपणा आणि दोन मोठेपणा" !!

         शब्द हे वेदनांचे,स्तुतीचे,बौद्धिकतेचे,मानसिकतेचे,भावनिकतेचे,आनंदाचे,दुःखाचे, कठोरतेचे,मायेचे,निंदेचे असू शकतात.बोलण्याच्या उच्चारावरून आपल्याला त्या शब्दांची अचूक रूपे कळतात.नुकत्याच जन्मलेल्या बाळाच्या तोंडातून उच्चारलेला पहिला शब्द आपल्याला स्वर्गीय आनंद देतो.मरणासन्न अवस्थेत असलेल्या आपल्या माणसाकडून निघालेला एखादा शब्दही आपल्याला त्याच्या जगण्याची आशा देऊन जातो.माणूस गेल्यावर त्यांनी बोललेल्या अखेरचा शब्दांची किंमत खूप असते आणि त्याची सर्वच जण उजळणी करत असतात.नाटकामध्ये उत्कृष्ट तऱ्हेने शब्दफेक करता आली तरच प्रेक्षकांशी संवाद साधता येतो. रसिक प्रेक्षकालाही तो शब्द झेलता आला पाहिजे.शब्दांचे अर्थ,अनर्थ, भावार्थ,लोकार्थ,रूढार्थ,मतितार्थ यांची समज ज्याला असेल तोच एक योग्य संवाद घडवू शकतो. Be careful with your words. Once they are said, they can only be forgiven, not forgotten.शब्दांची फेक जमली तर अभिनय तयार होतो.शब्दांचे सूर जुळले तर गाणे तयार होते.शब्दांची जडणघडण जुळली तर संवाद तयार होतो.शब्दांनी एकत्र आवाज उठवला तर शक्ती तयार होते.शब्दांची देवाण-घेवाण झाली तर मैत्री तयार होते. आपले शब्दच आपले कर्म बनवतात. म्हणूनच जो जीभ जिंकेल तो मन जिंकेल आणि जो मन जिंकेल तो जग जिंकेल”

     जगात फक्त मानव हा असा प्राणी आहे की त्याच्या हातात नाही तर जिभेत विष आहे.म्हणून शब्दांबरोबर खेळू नका,विचार न करता बोलू नका. आयुष्यात इतरांना सुखावता येईल,वातावरण प्रसन्न राहील,नाती हिरवीगार ठेवता येतील असे शब्द आपण दुसऱ्याला बहाल करावे शब्दांनीच शिकवलय पडता पडता सावरायला, शब्दांनीच शिकवलय. रडता रडता हसायला,शब्दांमुऴेच होतो एखाद्याचा घात आणि शब्दांमुऴेच मिऴते एखाद्याची आयुष्यभर साथ,शब्दांमुऴेच जुऴतात मनामनाच्या तारा आणि शब्दांमुऴेच चढतो एखाद्याचा पारा,शब्दच जपुन ठेवतात त्या गोड आठवणी, आणि शब्दांमुऴेच तरऴते कधीतरी डोऴ्यात पाणी “म्हणूनच जो जीभ जिंकेल तो मन जिंकेल आणि जो मन जिंकेल तो जग जिंकेल” माणुसकीच्या खेळात नेहमी त्याच माणसाच्या भावनांचा खेळ होतो. जो माणूस जीवनात स्वतःपेक्षा जास्त दुसऱ्याच्या भावनांचा विचार करतो.असामान्य माणसाची 3 लक्षणे असतात ते "चुकीचे" काम करत नसल्याने त्यांना चिंता नसते.त्यांच्याकडे ठाम "विचार" असल्याने त्यांच्या मनात गोंधळ नसतो. आणि ते "प्रामाणिक" असल्याने त्यांना कशाचीही पर्वा,भीती,नसते.प्रयत्न करून चुकलात तरी चालेल पण प्रयत्न करण्यास चुकू नये.हिंमत नाही.तर प्रतिष्ठा नाही.विरोधक नाही. तर प्रगती नाही.म्हणूनच दोन गोष्टी सोडुन मैत्री करा "एक खोटेपणा आणि दोन" मोठेपणा!!

      निसर्ग न जाणो कोठून कसे नाते जुळवितो.अनोळखी माणसांना हृदयात स्थान देतो.ज्यांना कधी ओळखत ही नसतो,त्यांना पार जीवाचे जिवलग बनवतो..!!.सगळं जग आपले होईल अशी मैत्री करा.माणुसकी देखिल नतमस्तक होईल असे माणुस बना.संपुर्ण जग प्रेमळ होईल असे प्रेम करा.कारण "मनुष्यजन्म" फक्त एकदाच आहे..!!.दोरीला पीळ पडला की दोरी आणखीन मजबूत होते पण नात्याचं उलट आहे नात्यात पीळ पडला की नातं कमकुवत होतं ज्या दिवशी माणूस समजेल कि,समोरचा माणूस चुकीचा नाही.फक्त त्याचे विचार आपल्यापेक्षा वेगळे आहेत.त्या दिवशी जीवनातील अनेक गैरसमज दुर होतील.म्हणूनच जो जीभ जिंकेल तो मन जिंकेल आणि जो मन जिंकेल तो जग जिंकेल”

सागर रामभाऊ तायडे ९९२००३८५९,भांडूप,मुंबई.

शेळी होऊन शंभर दिवस जगण्या पेक्षा!

 शेळी होऊन शंभर दिवस जगण्या पेक्षा!

    तथागत गौतम बुद्ध यांच्या काळात राजा प्रसेनजित म्हणून राजा होऊन गेला. या राजाचा आवडता हत्ती अचानक एका पायाने लंगडू लागला.त्यामुळे राजा प्रसेनजित फार दुःखी झाला,कष्टी झाला. ही गोष्ट ज्यावेळेस तथागत गौतम बुद्धांना कळाली. ते स्वतः होऊन राजवाड्यावर गेले. हत्तीचा पाय पाहिला तर कोठेही कोणत्याही प्रकारची जखम नाही. तदनंतर त्यांनी त्या हत्तीच्या माहुताला बोलावले. त्याच्या हातात दोरी दिली.माहुत पुढे आणि त्याच्या पाठीमागे हत्ती लंगडत चालत होता. काही वेळानंतर गौतम बुद्धांनी त्या माहुताच्या हातातील दोरी आपल्या हाती घेतली.तथागत गौतम बुद्ध पुढे आणि पाठीमागून लंगडत चाललेला हत्ती अचानक सरळ चालू लागला. हे दृष्य पाहिल्यानंतर राजा प्रसेनजित आनंदीत झाला.हर्षित झाला.आनंदाच्या भरात त्यांनी तथागत बुद्धांच्या पायावर लोळण घेतली.त्यावेळेस तथागत गौतम बुद्ध म्हणाले,मी कोणत्याही प्रकारचा अद्भुत चमत्कार घडवून आणलेला नसून या हत्तीचा माहूत एका पायाने लंगडा होता. त्यामुळे हत्ती त्याचे अनुकरण करत होता.बंधूंनो,ज्या समाजाचा नेता माहुत हा विचाराने लंगडा आणि कर्माने विकृत असेल तर त्याचा समाज सुद्धा त्याचेच अनुकरण करत असतो.

      विश्वरत्न डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या १३२ व्या भिम जयंतीचा जलोश पहिला तर?.लाखो लोकांचे नेतृत्व कोण करतो.हत्ती सारखा अवाढव्य असलेला हा समाज कोणत्या माहुताच्या मागे लंगडत जात आहे.याचा विचारा कधी करणार?.१९७२ दलित पँथरचा काळ होता. दलितांवर होणाऱ्या अत्याचार अन्यायाची सीमा नव्हती कुठे नां कुठे बलात्कार, सामूहिक बलात्कार,सामुदायिक हल्ले अन्याय अत्याचार नियमित पणे होत होते.मुंबईत राहणारे नेते पत्रकार परिषद घेऊन निषेध नोंदवून ईशारा,धमक्या देत होते.पण काही लोक  पँथरचे छावे असे होते कि रात्री दोन वाजता गावात जाऊन तोडफोड करून धडा शिकवत होते.त्यांचे नांवे शेवट पर्यंत कुठे प्रसिद्ध झाले नव्हते.त्यातच त्यांची सुरक्षित नोकरी गेली. म्हणूनच तेव्हा  पँथरची एक घोषणा होती. "कल करे आज,आज करे सो अभी" म्हणजेच शेळी होऊन शंभर दिवस जगण्या पेक्षा!.एक दिवस पँथर,वाघ सिंह बनून जागा.आता आजची परिस्थितीती काय आहे.एक ना धड भारा भर चिंद्या.सर्वच वाघ शेळ्या बनून मनुवाद्याचा मासाहार बनत नाही काय ?.

         बाबासाहेबांनी सांगितले होते खेडे सोडा,शहर गाठा.गांवात राहिल्यास पाटलांच्या मर्जीने काम करून मजुरी घ्यावी लागेल.आणि शहरात गेल्यावर तुमची मजुरी तुम्ही ठरवणार. म्हणूनच आज शहराचा सिमेंट कॉन्कॅरेट चा विकास सर्वांना दिसतो.पण तो बनविणारा असंघटीत कष्टकरी मजूर,कामगार कोणाला दिसत नाही.बाबासाहेबाचा जय जय कार करणारा हा समाज मजूर,कामगार म्हणून संघटीत होतांना दिसत नाही.म्हणूनच बाबासाहेब सांगत होते तुम्ही केवळ तुमच्या समाजाला शहाणे आणि जागृत करण्याचे काम करा. त्यांच्या आर्थिक शोषणाचे रूपांतर नंतर लाचारीत होणार नाही ते शहरात कोणते ही काम करून स्वाभिमानी बनून जगतील.असे त्यांना अपेक्षित असलेले बदल कुठे ही दिसत नाही. गावातील लाचार मजूर आज शहरात झोपडपट्टीत राहत आहे.तो आंबेडकरी समाजाचा बालेकिल्ला म्हणून ओळखला जातो.पण तो कामगार म्हणूनच पुन्हा लाचार झालेला दिसत आहे.त्यांच्या खांद्यावर निळा कमी आणि लाल,हिरवा,भगवा जास्त दिसत आहे.

        महापुरुषांच्या भिम जयंती दिनाला हा समाज काय समजतो.स्वताच्या आईवडिलाचा वाढदिवस चार पांच वर्षात विसरून जातो.पण डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांचा वाढदिवस १३२ वर्षा नंतर ही विसरता येत नाही.यांचे कारण त्यांनी सामाजिक,शैक्षणिक संस्कृती धार्मिक,आणि विशेष कामगार चळवळ, राजकीय चळवळ मध्ये लक्षवेधी कार्य करून ठेवले आहे.ते पूर्णपणे यशस्वी करण्यासाठी एकसंघ बनले पाहिजे.म्हणून आपण केवळ बौद्ध समाजच घडवण्याबाबत इथून पुढे पुढाकार घेतला पाहिजे.कारण आपली अवस्था अशी झालेली आहे की, आपण स्वतःच इथे कोणत्याही क्षेत्रात स्थिर उभे नाही आहोत आणि निघालोय दुसऱ्यांना सावरायला अशा अवस्थेत आपण दुसऱ्यांना तरी कसे सावरणार आहोत?. प्रत्येकवेळी आपण आपली लढाई एकटे लढलेलो आहोत.

       एक बाजूला शिक्षणात कोंडी करण्यात येत आहे.डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था (महाराष्ट्र शासनाच्या सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाची स्वायत्त संस्था) ८६१ विध्यार्थांना फेलोशिप देण्तासाठी २० फेबुर्वारी २०२३ पासून आझाद मैदानांत बेमुदत धरणे आंदोलन झाले.तर दुसरीकडे कान गावात बौद्धांना गाव सोडून जाण्याची पाळी येत आहे.म्हणजेच सामाजिक न्याय आमच्या वाट्याला येताना किती अडथळे अजून शिलक आहेत याचा अंदाज आला पाहिजे.ओबीसी मागासवर्गीय बहुजनांना जागे करण्यासाठी आपल्याला जेवढे प्रयत्न करायचे होते,ते सगळे करून झाले आहेत. तरीही त्यांना त्याच गोष्टीत धन्यता वाटत असेल तर, तुम्ही त्यांच्यावर सक्ती करू शकत नाही.त्यापेक्षा आपण आपल्या तरुण पिढीकडे लक्ष्य देऊन,त्यांना प्रशिक्षित कार्यकर्ता बनवूया.व त्यांना व्यसनाधीन होण्यापासून वाचवूयात.तरचे शेळी होऊन जगण्यापेक्षा वाघ बनून जगतील.

सागर रामभाऊ तायडे,९९२०४०३८५९,भांडूप,मुंबई.

चला तर एक नवा इतिहास घडवू या.

 चला तर एक नवा इतिहास घडवू या.

       आंबेडकरी चळवळीतल्या आजवरच्या नेत्यांनी आजवर बहूजनांसाठी कुठलीही ठोस भुमिका घेतली नाही,फक्त आंदोलन मोर्चापुरता कार्यकर्त्यांचा फक्त वापरच केला, कार्यकर्त्यांना सामाजिक व आर्थिक सक्षम करायचे सोडून स्वार्थापलिकडे कुठलेही राजकीय संरक्षण दिले नाही तथा सत्तेत सहभागी केले नाही,उलट कार्यकर्त्यांची दिशाभूल करण्याचा एक कलमी कार्यक्रम आखून चळवळीबरोबर तमाम कार्यकर्त्यांचे आयुष्य उध्वस्तच केलेले पहायला मिळाले,याचाच परिणाम म्हणून रिपब्लिकन पक्षाचे अनेक गटतट तयार होऊन त्या गटाचे हे स्वार्थी नेते गटाधिपती झाले,आज ना उद्या काहीतरी हाती लागेल या आशेने चळवळीतले काही कार्यकर्ते नेत्यांच्या पाठीशी ठामपणे उभे राहीले,परंतू आतल्या आत तीळतीळ जळतही राहीले,आणि आजमितीला तेच कार्यकर्ते उध्वस्त होतांना दिसत आहे,

       स्वार्थी नेत्यांनी लढवय्या कार्यकर्त्यांना भावनिक साद घालून तर विविध सोशल इंजिनिअरींगचे प्रयोग करून फक्त लढतच ठेवलं अन् झुलतच ठेवलं,काहींचे आयुष्य आजही कारागृहात तर काहींचे आयुष्य न्यायालयाच्या पाय-या झिजविण्यात उध्वस्त झाले,परंतू स्वार्थापलिकडे लक्ष नसलेल्या कुठल्याच नेत्यांना कार्यकर्त्यांच्या वेदनेची जाणिव झाली नाही,कार्यकर्त्यांनी बेंबीच्या देठातून ओरडत नेत्यांचा जयघोष करायचा अन् नेत्यांना नेतृत्वाच्या नि आर्थिक यशाच्या उच्च शिखरावर नेऊन बसवायचं आणि स्वत: मात्र डोळ्यातून घळाघळा गळणा-या वेदनेचे अश्रू गिळत नौटंकी करत समाधानी असल्याचा अभास निर्माण करत समाजात उधारीवरच्या कडक कपड्यात मिरवायचं,बस्स करा की आता,

      जुन्या खोडांना पाणी घालून पालवी फोडण्याचा किती केविलवाणा प्रयत्न करणार, भावनिक होवून खोटारडे चेहरे किती दिवस पुजत बसणार रोजचं जगणं आम्ही पोटाला चिमटा देऊन जगतो,तरी कुणाला न दाखवता उधारी करून का होईना परंतू बड्या बड्या बाता करीत तहसिल कचेरीच्या दारोदारी भटकंती करतो,काही मिळेल याच आशेवर,रात्री झोपतांना मात्र कुढत कुढत झोपतो,कुठवर जगायचं रे असं कुढत कुढत आशेवरचं जगणं,कधीतरी नवीन पर्यायांना वाव देऊ या ना,जो स्वत: स्वत:च्या सत्तेची वाट बंद करून बहूजनातील तरूणाईसाठी सत्तेची वाट खुली करून देतो,अशा पर्यायाला साथ देऊ या ना,आजवर अनेकांवर विश्वास ठेवून अनेक प्रयोग केलेत,

      विश्वरत्न डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांनी पक्षाच्या उद्देश पत्रिकेत नमूद केलेल्या तत्वांच्या पुर्तीसाठी अर्थात,अनुसुचित जाती जमाती व अन्य मागासल्या वर्गांना,शेतमजूर,भुमिपुत्र,कारखान्यातील मजूर,व इतर मजूर,यांना संघटीत करून,शाळा संचालन,कला व हस्तकला इत्यादी शैक्षणिक कार्य करून,भारतीयांच्या नैतीक व अध्यात्मिक विकासासाठी दुर्लक्षित,शोषित वर्गावर अत्याचारीत समुहासाठी ठोस असे काम व्हायला हवे होते,परंतू तसे झाले नाही,काही मुठभर लोकांनी प्रस्थापीतांना हाताशी धरून स्वत:ची घरं भरली,आता त्यांनाच शोषीत पिडीत तथा दुर्लक्षीत असलेल्या समाज बांधवांकडे लक्ष द्यायला वेळ नाही.जो तो राजकीय स्वयंघोषीत राष्ट्रीय नेता व कार्यकर्ता उठतो अन् मीच बाबासाहेबांच्या संकल्पनेतला पक्ष संघटन चालवित आहे असे दाखवतो,परंतू वस्तुस्थिती फार वेगळी आहे,बाबासाहेबांच्या संकल्पनेला याच स्वयंघोषीत पुढा-यांनी गुळगुळीत केले आहे,

म्हणुन सांगावसं वाटतं,

          सालाबादाप्रमाणे यंदाही विश्वरत्न महामानव डॉ.बाबसाहेब आंबेडकर यांची १३२ वी जयंती जगभरात उत्साहाने आणि थाटामाटात साजरी होत आहे.महामनवाची जयंती म्हटलं की हा उत्साह काही वेगळाच असतो,अंगात एक वेगळीच उर्जा संचारते,आणि दिवसेंदिवस ही जयंती एक नवी प्रेरणा घेऊन येते अन् दिशा देऊन जाते.असे असले तरी त्या दिशेने माझा आंबेडकरी बांधव जातो का? हा एक संशोधनाचा अन् चिंतनाचा विषय बनला आहे.

विश्वरत्न महामानव डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यासाठी जीव ओतणारे आम्ही,अर्थातच जीवाचीही पर्वा न करणारे आम्ही,मग,बाबासाहेबांच्या महापरीनिर्वाणाला आज ६६ वर्ष उलटून गेली तरी,बाबासाहेबांना अपेक्षीत असे काम कुठेही झालेले दिसत नाही,मग पुन्हा पुन्हा तोच प्रश्न डोळ्यासमोर आ वासून उभा राहतो,की,जयंतीदिनी येणारी उर्जा अन् त्यातून मिळणारी प्रेरणा जाते कुठे?.बाबासाहेबांनी दाखवलेल्या मार्गावर आम्ही चालत का नाही ?.बाबासाहेबांनी दाखवलेला मार्ग तरी आम्हाला समजलाय का?.आमच्या आंबेडकरी बांधवांना राजकारण,समाजकारण,धम्मकारण,याची तरी स्पष्टता आलीय का?.याची मनात सारखी घुसळण होत असते,मनाला प्रचंड वेदना होतात की,महामानवाने तुमच्या आमच्यासाठीच नव्हे तर तमाम भारतीयांच्या कल्याणासाठी जीवाचे रान केले,आपलं संपुर्ण कुटूंब मातीत गाडल्या गेले तरी त्या वेदना उराशी दाबून माझ्या शोषीत पिडीत दुर्लक्षीत समाजबांधवांना मुख्यप्रवाहात आणण्यासाठी उभं आयुष्य वेचलं,आज त्याच महामानवाला अभिवादन तथा मानवंदना देतांना आपण कोणतं अभिवादन करतोय किंवा मानवंदना देतोय,की नुसताच दिखावा करतोय याचे आत्मचिंतन करण्याची वेळ आली आहे.

      एकीकडे देशावर संविधान बदलाचे मोठे संकट उभे आहे,आणि दुसरीकडे आम्ही आपल्याच समाज बांधवांच्या उरावर बसून कुरघोड्यांचं राजकारण,समाजकारण किंवा धम्मकारण करत आहोत,प्रत्येक गोष्टीत आम्ही राजकारण घुसवलं आहे,आम्ही ना राजकीय,सामाजिक,धम्म चळवळ यशस्वीपणे पुर्ण क्षमतेनं उभी करू शकलो नाही,प्रत्येक गोष्टीत स्वार्थ अन मीपणा आडवा आला,आम्ही सातत्याने हवेतच उडत राहीलो,एकमेकांच्या उरावर बसत कुरघोड्या करण्यातच आमच्या समाजातल्या पुढा-यांचा व कार्यकर्त्यांचा वेळ गेला.स्वयंघोषीत पुढा-यांचे व उध्दवस्त कार्यकर्त्यांचे संपले आयुष्य तरी नवनेतृत्वाला पुढे येऊच दिले नाही.

अशावेळी आंबेडकरी चळवळीच्या कार्यकर्त्यांनी इतर पक्ष संघटनेत जाऊन हाती काही लागेल यासाठी आसरा घेतला.आणि इथला निराश कार्यकर्ता तिथेही हताश असतो,परंतू आंबेडकरी चळवळीकडे काही आशावाद दिसत नाही,म्हणून नाईलाजाने लाचारी पत्करतो, एवढं सगळं असूनही आंबेडकरी चळवळीची कुस बदलायला कुणीच तयार नाही.कुणालाच चळवळीच्या भवितव्याचं गांभीर्य उरलेलं दिसत नाही,दिखाव्यात जगणारे सगळे पुढारी व कार्यकर्ते कसे हवेत आहेत,म्हणून म्हणावसं वाटतं,कुणाला काय करायचे ते करू द्या,आता आपणच स्वत:पासून परिवर्तनाला सुरूवात करू या, दोषारोप करत बसण्यापेक्षा विश्वरत्न महामानव डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी दाखविलेल्या मार्गावर आपणच आरूढ होऊ या अन् बाबासाहेबांच्या उज्वल संकल्पनेला गतीशील बनवू या.यातच आपलं अर्थात समाजाचं आणि देशाचं सौख्य सामावलं आहे..

विकास साळवे,पुणे,9822559924..

सरकारी कर्मचारी संपाच्या निमित्ताने.

 सरकारी कर्मचारी संपाच्या निमित्ताने.

   सरकारी कर्मच्याऱ्यांनी आम्हाला "जुनी पेन्शन योजना "लागू करावी यासाठी राज्यपातळीवर संप घडवून आणला.राज्यात एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारला एक वर्ष पूर्ण होण्यास अडीच महिने बाकी आहेत. या आठ नऊ महिन्याच्या कालावधीमध्ये शिंदे सरकारने गरज नसताना आतापर्यंत जाहिरातीवर बेचाळीस हजार कोटी रुपये खर्च केले. आधीच देशाची अर्थव्यवस्था दिवसेंदिवस खालावत असल्याने महाराष्ट्रात शिंदे सरकारची ही उधळपट्टी म्हणजे जनतेच्या पैशाचा केलेला आपलाप म्हणावा लागेल.

   सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या संपाबाबत बोलावं तर आता केंद्र सरकारने लागू केलेल्या सातव्या वेतन आयोगानुसार अगदी साध्या शिपायाचाही पगार अर्ध्या लाखावर गेलेला आहे. ही वस्तुस्थिती नाकारता येत नाही.या लेखातील भाष्य हे प्रामाणिक काम करणाऱ्या कर्मच्याऱ्यांना वगळून केलेले आहे. अगदी उच्च पदापासून ते खालच्या स्तरापर्यंत असलेल्या कर्मच्याऱ्यापर्यंत सरकारी कार्यालयात भ्रष्टाचाराचे प्रमाण वाढलेले आहे यावर कधीच कुणी उघडपणे बोलत नाही.

   प्रश्न असा आहे की सरकारी कर्मचारी शासनाकडून वेतन घेतात त्या वेतनानुसार प्रामाणिकपणे काम करतात का? हा महत्त्वाचा प्रश्न आहे.आजही शहरापासून ते खेड्यापर्यंत सरकारी कार्यालयात काम असेल तर सरकारी कर्मचारी ते काम प्रामाणिकपणे करीत नाहीत. हा अनुभव मझ्यासहित अनेकांचा आहे.आणि जर ते काम करीत असतील असा कुणाचा दावा असेल तर एका कामासाठी सरकारी दरबारी सत्तरा खेटा का माराव्या  लागतात याचे उत्तर त्यांनीच द्यायला हवे.कर्मच्याऱ्यांना वेतन वाढ,सरकारी भत्ते आणि सुविधा याचा लाभ पाहिजे.मग प्रामाणिकपणे काम कुणी करायचे? आपल्याला ज्या कामासाठी सरकारने नियुक्त केले आहे ते काम आम्ही प्रामाणिकपणे करतो का असा प्रश्न त्यांनी स्वतःलाच विचारायला हवा.

    काही वर्षांपूर्वी "अक्षर" या दिवाळी अंकामध्ये हेरंब कुलकर्णी यांचा लेख वाचनात आला . त्यानी चौथे वेतन आयोग स्वीकारन्यास लेखी नकार दिला.यावरून त्यांना अनेकांच्या टीकेला सामोरे जावे लागले. हे वेतन नाकारताना ते म्हणाले होते की निदान आम्हाला दर महिन्याला काही रक्कम मिळते. पण ज्यांची चूलच पेटत नाही अशांसाठी सरकारने कोणती व्यवस्था केली ? असा प्रश्न त्यांनी जाहीरपणे विचारला होता.भारताचे माजी पंतप्रधान लालबहादूर शास्त्री यांनी स्वतःला गाडी घेण्यासाठी कर्ज मिळावे म्हणून बँकेकडे अर्ज केला.  तो अर्ज वाचून बँकेचे मॅनेजर स्वतःच त्यांची फाईल घेऊन लालबहादूर शास्त्री यांच्या कार्यालयात गेले. त्यावेळी शास्त्री यांनी त्याना प्रश्न विचारला.  शास्त्री म्हणाले मी या देशाचा पंतप्रधान आहे आणि मला कर्ज पाहिजे म्हणून मी अर्ज केला तर तुम्ही माझी फाईल घेऊन माझ्या ऑफिसमध्ये दाखल झालात. अशी सेवा तुम्ही सामान्य माणसाला देता का? लालबहादूर शास्त्री यांच्या या प्रश्नाचे उत्तर देशाला स्वातंत्र्य मिळून ७० वर्षे झाली तरी अजून मिळालेले नाही.

    माजी मुख्यमंत्री विलासराव देशमुख हे एकदा आपल्या भाषणात म्हणाले होते की राज्यकर्त्यांनी नाही म्हणायला शिकले पाहिजे.व कर्मचाऱ्यांनी होय म्हणायला शिकले पाहिजे.याचा अर्थ असा की एखादा सामान्य माणूस कोणतेही काम घेऊन सरकारी कार्यालयात गेला तर कर्मचाऱ्यांनी त्याचं काम ताबडतोब करायला हवे. असे झाले तर त्यांना आमदार खासदारांच्या शिफारशीची आणि राज्यकर्त्यांचा दरवाजा ठोठावण्याची गरज भासणार नाही. आपल्याकडे तसं होत नाही अगदी साध्यातल्या साध्या कामाला सुद्धा वशिला वापरावा लागतो.

      सामाजिक क्षेत्रात काम करताना सरकारी कर्मचारी यांचा आलेला वाईट अनुभव  याबद्दलची एक दोन उदाहरणे देऊन मी या लेखाचा शेवट करणार आहे. २०१८ ची गोष्ट आहे माझ्या पत्नीचे नाव माझ्या रेशन कार्डवर नव्याने नोंदवून घेण्यासाठी तो प्रस्ताव मी देवगड तहसील कार्यालयाकडे पाठवला. हा प्रस्ताव दीड वर्ष तसाच पडून होता. अखेर दीड वर्षानंतर मी जेव्हा माझ्या पद्धतीने तेथील नायब तहसीलदार यांची जोरदार कान उघडनी केली. नुसतीच कान उघडली केली नाही तर त्यांना उलट सुलट प्रश्न विचारले. तुम्हाला टेबलाखालून आणि टेबलावरून किती पाहिजे अशी विचारणाही केली. माझ्यासारख्या सुजान सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रात काम करणाऱ्या नागरिकाची अशी अडवणूक सरकारी कर्मचारी करीत असतील तर सामान्य,अशिक्षित माणसाची काय हालत होईल असा प्रश्न मी त्यांना विचारला.त्यानंतर अगदी दोनच दिवसात रेशन कार्डवर नावाची नोंद करून तो प्रस्ताव त्यांनी स्वतःच पाठवून दिला.या दीड वर्षाच्या कालावधीत मी जेव्हा जेव्हा त्यांना विचारणा करीत होतो तेव्हा ते वेगवेगळी करणे सांगत होते. त्यांना माझ्याकडून लाच हवी होती पण मी ती दिली नाही. त्यामुळे माझ्या कामाला इतका विलंब झाला.

     दुसरे उदाहरण म्हणजे मुंबई भायखळा येथे राहणारे माझे एक जवळचे नातेवाईक होते. त्यांच्या मुलीला जातीचा दाखला हवा होता. ते काम ओल्ड कस्टम येथील उपजिल्हाधिकारी यांच्याकडे होते.कागद पत्राची पूर्तता करून व त्यांच्याकडे अनेक वेळा खेटा मारून दाखला मिळत नव्हता. त्यांना उपजिल्हाधिकारी यांच्या कार्यालयातून सांगितले जायचे की साहेबांनी अजून सही केलेली नाही. अर्थात तो दाखला त्यांच्या मुलीला शाळेला देण्यासाठी हवा होता. आणि प्रवेशाची मुदत संपत आली होती. "शाळेच्या कामासाठी कुठल्याही प्रकारचे कागदपत्र सरकारी कार्यालयाकडून विलंबित होता कामा नये असा सरकारचा नियम आहे". हे माहीत असून सुद्धा त्यांना दाखला दिला गेला नाही.एके दिवशी दुपारच्या वेळी ते मला आपल्या सोबत घेऊन ओल्ड कस्टम येथील उपजिल्हाधिकारी यांच्या कार्यालयात गेले. उपजिल्हाधिकारी महाशय कार्यालयात नव्हते. त्यांच्या कर्मचाऱ्याकडे चौकशी केली असता साहेब बाहेर गेले असल्याचे त्यांनी सांगितले. तिथे उपस्थित असलेल्या कर्मचाऱ्यांला मी म्हणालो की हा माणूस दाखला मिळवण्यासाठी गेले काही दिवस इथे येतो आणि जातो. पण साहेबांनी अजूनही केली नाही असेच उत्तर मिळते. तुमचे साहेब आल्यानंतर त्यांना माझा खास निरोप सांगणे. जर या माणसाचा दाखला तो उद्या यायच्या अगोदर तयार झाला नाही तर मी पत्रकाराना घेऊन येईन आणि ऑफिसमध्ये त्यांच्या तोंडाला काळे फाशीन एवढा निरोप त्यांना देणे. मी दिलेला निरोप त्यांच्या कर्मचाऱ्यांनी त्यांना कसा दिला मला माहित नाही. पण दुसऱ्या दिवशी माझे नातेवाईक तिथे जाण्या अगोदरच त्यांचा दाखला तयार झाला होता.

   याचा अर्थ असा होतो की उपजिल्हा अधिकारी हे सुद्धा लाच घेण्यासाठी प्रयत्न करीत होते. व्यवस्था किती किडलेली आहे. आणि सरकारी कर्मचारी किती मुजोर आहेत. याचं हे ज्वलंत उदाहरण आहे. जुन्या पेन्शनचा हक्क मागताना आपण प्रामाणिकपणे त्या पदाला न्याय देतो का? याचाही विचार व्हायला हवा.बक्कळ पगार घेऊन सरकारच्या सुख,सुविधा लाटणाऱ्या सरकारी कर्मच्याऱ्यांनी आपण कर्मचारी नसून देशाचे सेवक आहोत अशी वैश्विक भावना ठेवून जर प्रामाणिकपणे काम केले तर खऱ्या अर्थाने सार्थक होईल.

प्रदीप नाईक ८६५२५६५८२१,रबाळे,नवी मुंबई.

(लेखक हे सामाजिक कार्यकर्ते व संपादक आहेत)

ReplyForward

 भिमजयंती कशी साजरी करणार?.डी जे च्या तालावर कि विचारांच्या जोरावर?.

     विश्वरत्न डॉ.बाबासाहेबांची जयंती साजरी करण्याची संधी दरवर्षी येते.त्यामुळे वर्षभरात आम्ही शिक्षण,आरोग्य आणि रोजगार व्यक्तिगत पातळीवर काय प्रगती केली त्याचे एडीट करीत नाही.पण सामाजिक,शैक्षणिक,संस्कृती,धार्मिक आणि राजकीय यांचे एडीट झाले पाहिजे.असाच कायदा भारतीय राज्यघटना लिह्णाऱ्या घटनाकारांनी भारतीय संविधात लिहून ठेवला आहे.तो जर आम्हाला लागू होत असेल तर त्याचा ताळेबंद स्वताचा स्वताला सदर केला पाहिजे. दरवर्षी यांची थोडी ही खंत आम्हाला वाटली पाहिजे, पण ती वाटत नाही. डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर (१४ एप्रिल,१८९१ – ६ डिसेंबर,१९५६), हे भारतीय न्यायशास्त्रज्ञ, अर्थशास्त्रज्ञ, राजकारणी, तत्त्वज्ञ आणि समाजसुधारक होते. त्यांनी बौद्ध चळवळीला प्रेरणा दिली आणि अस्पृश्य समाजाच्या लोकांविरुद्ध होणारा सामाजिक भेदभाव नष्ट करण्यासाठी चळवळ उभारली, तसेच देशातील महिलांच्या आणि कामगारांच्या हक्कांचे समर्थन केले.त्यांना न्याय,हक्क आणि अधिकार मिळवून दिले.

       डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांनी १९४१ साली ब्रिटीश गवर्नर मध्ये कामगार मंत्री असतांना काय काय कामगार कायदे बनवून देशातील असंघटीत कष्टकरी कामगार,मजुरांना दिले यांची थोडी सुद्धा जाणीव आजच्या असंघटीत कष्टकरी कामगारांना नाही.तोच झोपडपट्टीत राहणारा,ग्रामीण गावांतील खेड्यात पाड्यात राहणारा असंघटीत कामगार भिम जयंती एक दिवस नाही तर पांच,दहा दिवस साजरी करीत असतो.किती दिवस कोणते उपक्रम राबविणार त्यांची लेखी माहिती देतात.आणि वर्ष भरात कोण कोणते सामाजिक,शैक्षणिक सांस्कृतिक,कला,क्रिडा प्रोत्साहन देणारे प्रेरणादायी उपक्रम राबविले त्याची माहिती दिली पाहिजे.

       डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांचे कोणते ही विचार आम्ही शांत डोक्याने मेंदूत कधीच घेतले नाही.त्यामुळेच त्याचा जमाखर्च ताळेबंद कागदावर लेखी मांडणे अश्यक्य आहे.आम्ही संघटित कामगार असण्यापेक्षा असंघटित कामगार मजूर जास्त आहोत,यांची जाणीव बाबासाहेबांना होती म्हणूनच त्यांची कामगारांच्या समस्या व उपाय यावर अभ्यासपूर्ण मांडणी होती हे त्यांनी १९४१ सालीच लिहून ठेवले होते, त्यांची कामगार चळवळी बाबत विशेष भाषणे होती.देशातील पहिली सफाई कामगारांची म्युनिसिपल कामगार संघ ही युनियन त्यांनी मुंबईत बांधली १९४१ साली तिचे पाच हजार सभासद होते,आजच्या घडीला मुंबईसह राज्यात देशातील सर्व महानगरपालिका,नगरपालिका,नगरपरिषद,नगरपंचायत आणि ग्रामपंचायत मध्ये ३६५ दिवस चालणारे साफसफाई काम कंत्राटी पध्दतीने चालविल्या जाते,आणि ९० टक्के कामगार हे मागासवर्गीय म्हणजेच बाबासाहेबांचा जय जय कार करणारे आहेत.म्हणूनच लिहतो भिमजयंती कशी साजरी करणार?.डी जे च्या तालावर कि विचारांच्या?.कारण मी १९८२ पासून  असंघटीत नाका,कामगार,घरकामगार यांच्या न्याय हक्क व प्रतिष्ठेसाठी लढणाऱ्या सत्यशोधक कामगार संघटनेच्या नांवावर कार्यकर्ता,पदाधिकारी म्हणून काम करतो.

        विश्वरत्न डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांची भिमजयंती साजरी करणारा.विचारांची जयंती साजरी करीत नाही.तो दरवर्षी डी जे च्या तालावर बेधुंद होऊन नाचतो.दुसऱ्या दिवशी त्यांच्याकडे देण्यासारखे घेण्यासारखे काहीच नसते.मनुवादी विचारांचा कार्यकर्ता मात्र शांत डोक्याने एक एक कार्यकम नियोजनबद्ध पद्धतीने रचनात्मक काम करून संविधानातील डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर हळूहळू संपवायला निघाला आहे.यांची जाणीव आपणास नाही.घटनेतील बाबासाहेबांनी लिहून ठेवले जागृत रहा तुमच्यासाठी रात्र नव्हे तर दिवसही वैऱ्याचा असेल. आताच प्रयत्नशील राहा नाहीतर औलाद होईल तुझी मुकी बहिरी ओरडून सांगेल जगाला "घटना लिहली बापाने पण टिकवली नाही त्याच्यां लेकाने" म्हणण्याची पाळी येईल.भिमजयंती कशी साजरी करायची डोके असणाऱ्यांनी शांतपणे विचार करून नियोजन करावे.

           विषमतावादी विचारांचे लोक शांत डोक्याने संविधान संपवून नियोजन करीत आहेत. त्यानुसार ते २०२५ ला हिंदुराष्ट्र बनविण्यासाठी कटिबद्ध आहेत.आम्ही बहुसंख्याने भीमजयंती साजरी करणार डी जे च्या तालावर, नाचून गाऊन घोषणाबाजी करणार "हम भिम कि औलाद अंगार है बाकी सब भंगार है." तुम्ही फक्त भिम जयंतीनिमित्त करत राहणार राज्यघटनेचा जय जयकर.ते मात्र घटनेचाच एक एक कलमावर घालत राहतील घाला. त्यानुसारच त्यांनी खाजगीकरण करून आरक्षण तर संपविलेच आहे.शिक्षण,आरोग्य महाग करून ठेवले. तुमच्यासाठी काय आहे?. तर कायमस्वरूपी काम करणारा कंत्राटी कामगार म्हणूनच तुमची ओळख निर्माण केली जात आहे. म्हणूनच भिमजयंती कशी साजरी करणार?. डी जे च्या तालावर कि विचारांच्या जोरावर?. आताच  ठरवावे लागेल.

           कशी करावी भिम जयंती साजरी.१३२ वी भीमजयंती निमित्याने.स्वताचे घर, परिसर स्वच्छ ठेवावा. शक्य असेल तर घरांना रंग द्यावा.कपडे नवीन घेता येत नसतील तर आहेत तेच स्वच्छ धुवून घ्यावेत.घरावर रोशनाई करावी.घरासमोर दिव्यांचा झगमगाट करावे. आहारासाठी गोड पदार्थ करावेत. मद्यपान करु नये. घरातील सर्वांना नवीन शुभ्रवस्त्र घ्यावेत.घरासमोर सडा रांगोळी काढावी. घरोघर दारासमोर बाबासाहेब यांची सुंदर प्रतिमा ठेऊन पुष्पहारांनी पूजन करावे. प्रत्येक घरी निळया ध्वजाचे ध्वजारोहन करावे.यावेळी शेजारी मित्रपरीवारास निमंत्रीत करावे. ध्वजारोहन झाल्याबरोबर मुलांनी फटाके वाजवून आनंद व्यक्त करावा. मित्र,नातेवाईकांना फराळ द्यावा.घरात बाबाससाहेबाच्या गीतांची हलकी धून ठेवावी.शक्य झाल्यास बाबासाहेब यांची पुस्तके,फोटो,गीतांची सीडी ई.एकमेकांना भेट द्यावीत.जयंतीउत्सव दिन ठरल्यानंतर (सार्वजनिक) व्याख्यान, समाजप्रबोधनपर कार्यक्रम मिरवणुकीपुर्वी एक दिवस किंवा मिरवणुक पार पडल्या नंतर ठेवावा.मिरवणुकी दरम्यान फक्त बाबासाहेब व बौद्ध गीत वाजवावित.आपली गीते लाखापेक्षा जास्त आहेत.मिरवणुकी दरम्यान वादविवाद टाळावेत.शांतता राखावी लोकांनी मिरवणूक गेल्या नंतर नांव काढले पाहिजे.मद्यपान करु नये तर बाबासाहेबाच्या अभिमानाची अशी नशा व्हावी की तिच्यापुढे दारुची नशा झक मारावी.

     जयंतीनिमित्य वेगवेगळ्या कार्यक्रमाचे आयोजन करावे.जयंतीची वर्गणी फक्त आंबेडकरी जनतेकडूनच घ्यावी.स्वतः होऊन जर कोणी वर्गणी देत असल्यास स्विकारावी. आपल्या कमाई तील विसावा हिस्सा सामाजिक,शैक्षणिक उपक्रमात दान करावा.त्यातूनच समाजातील हुशार विद्यार्थी व सामाजिक कार्य करणाऱ्या कार्यकर्त्यांचे सत्कार करावेत.कल्पकतेने जे काही चांगले.करता येण्यासारखे आहे ते जरुर करावे.ही भिमजयंती आगळी वेगळी जगावेगळी साजरी करावी.जगात एक ही राष्ट्र किंवा राज्य नाही जिथे भिम जयंती साजरी होत नाही.ती त्यांच्यासाठी प्रेरणादायी रचनात्मक कार्य करणारी असते.आपल्यासाठी काय असावी ही भिमजयंती.म्हणूनच भिमजयंती कशी साजरी करणार?. डी जे च्या तालावर कि विचारांच्या जोरावर प्रेरणादायी ठरावी. तर डॉ.बाबासाहेबांच्या विचारांचा जय जय कर होईल.अन्यता धांगडधिंगा,घालून विचाराची जाहीरपणे हत्या होत आहे असे कोणी बोलू नये.यांची दक्षता घ्यावी हीच १३२ व्या भिम जयंती निमित्याने बाबासाहेबाचा जय जयकर करणाऱ्यांकडून अपेक्षा.

सागर रामभाऊ तायडे ९९२०४०३८५९,भांडूप,मुंबई.

अध्यक्ष सत्यशोधक कामगार संघटना.संलग्न स्वतंत्र मजदूर युनियन

अष्टांगिक मार्गाचे पालन न करणारे अधिकारी यशस्वी होऊ शकत नाही.

 अष्टांगिक मार्गाचे पालन न करणारे अधिकारी यशस्वी होऊ शकत नाही.

      बुद्धिवान आहेत परंतु त्यांच्याजवळ निष्ठा व शील नाही,असे लोक समाजाला विकण्याचे काम करतात.सामाजिक आंदोलनासाठी निष्ठेची शीलपालनाची खूप गरज आहे. निष्ठेशिवाय कोणतेही आंदोलन चालविणे किंवा ते यशस्वी करणे शक्य नाही. जर तुम्ही आंदोलन उभे करायचे ठरविले असेल तर निष्ठेची खूप गरज आहे.निष्ठेचा काय अर्थ आहे. जे स्वप्न घेऊन तुम्ही पुढे चालत आहात त्या स्वप्नाला पूर्ण करण्यासाठी जे काम तुम्ही सुरु करता त्या कामाला आचार विचार करून स्वीकार केला पाहिजे. आणि जर विचार करून स्वीकार केले असेल तर जिंदगीभर ते पूर्ण करण्यासाठी ते निभवाल तर तुम्हाला निष्ठावान आहेत आणि आणि या कामाला पूर्ण करण्यासाठी तुम्ही जीवनभर कष्ट केले असे म्हणता येते.म्हणूनच म्हणतात अष्टांगिक मार्गाचे पालन न करणारे अधिकारी यशस्वी होऊ शकत नाही.

         कला,कौशल्य हे विकण्यासाठी नसते.तर समाजाचे प्रबोधन करून समाजात परिवर्तन घडविण्यासाठी असते.लोकशाहीर वामनदादा कर्डक यांना चित्रपटातील लोकांनी गाणी लिहिण्यासाठी कित्येक वेळेस लाखो रुपयांची ऑफर दिल्या गेली.पण वामनदादा ने चित्रपटासाठी गाणे लिहिलेले नाही.तर जिंदगीभर त्यानी स्वतःसाठी जे काम स्वीकारले होते ते काम त्यांनी शेवटपर्यंत केले.आज लोक त्यांना लोकप्रिय कवी गायक शाहीर,दादा म्हणतात. लोकांच्या मनात त्यांच्याविषयी श्रद्धा आहे सन्मान आहे. काही अधिकारी गरज नसतांना मोठमोठ्या गायकांना घेऊन सी डी कॅसेट काढतात.पैसे खर्च करून नांव मोठे करतात.ते त्यांचे काम नाही.त्यांनी समाजासाठी चळवळीसाठी कायम प्रेरणा देणाऱ्या वास्तू निर्माण केल्या पाहिजे.ज्याची समाजासाठी आवश्यकता आहे.म्हणूनच आंदोलन चालवण्यासाठी निष्ठेची आवश्यकता आहे. परंतु आंदोलन फक्त निष्ठेच्या विश्वासावर चालत नाही. बुद्धीची पण गरज असते. डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर म्हणतात की मला निष्ठावान लोक पाहिजेत,बुद्धीची भरपाई मी करेन!.बुद्धीला बाबासाहेबांनी दुसऱ्या स्थानावर ठेवले. निष्ठा,शील नाही आणि केवळ बुद्धी आहे तर खूप भयावह आहे.बुद्धी असणारे लोक स्वताचा फायदा आणि समाजाचे चळवळीचे नुकसान करू शकतात.पहा आजची उच्चशिक्षित उच्चपदस्थ अधिकाऱ्यांची संख्या कुठे कमी पडतो आम्ही?. त्यावेळी लोक गरीब होते आणि चळवळ श्रीमंत होती.आज लोक श्रीमंत आहेत,चळवळ गरीब आहेच पण दिशाहीन सुद्धा आहे.कारण समाजात लाखो डॉक्टर,प्राध्यापक,वकील,इंजिनियर,आय.ए. एस,आय.पी.एस,पत्रकार संपादक,साहित्यिक,विचारवंत आहेत.पण सत्य लिहण्याची बोलण्याची,आणि मांडण्याची हिंमत त्यांच्यात नाही.कारण स्वार्थासाठी,हे सर्व ठिकाणी तडजोडीची भूमिका घेऊन वावरतांना दिसतात.म्हणनूच उच्चशिक्षित उच्चपदस्थ आणि बुद्धीजीवी अष्टांगिक मार्गाचे पालन न करणारे यशस्वी होऊ शकत नाही.

        अष्टांगिक मार्गाचे पालन न करणारे अधिकारी यशस्वी होत नाही.हे उच्चशिक्षित उच्चपदस्थ सेवा निवृत्त झाल्यांनतर बाहेर येते.हे मला अनेक उच्चपदस्थ अधिकारी सेवानिवृत्त झाल्यावर त्यांच्या सेवा निवृत्त समारंभातून बाहेर पडल्यावर समजले.काही लोक विचार मंचावर खंत व्यक्त करतात,तर काही लोक विशेष कार्यक्रमाला प्रमुख वक्ता, उद्घाटक म्हणून उपस्थित राहिल्यावर बोलतात.आपण कोणत्या विचारधारा मानणाऱ्या संघटनेचे महासंघाचे सभासद होतो.हे सांगत नाही. आम्ही धार्मिक सामाजिक कार्यकर्माला खूप मदत केली हे न विसरता सांगीतल्या जाते. परंतु बाबासाहेब आंबेडकरांना अभिप्रेत असलेल्या कोणत्या क्षेत्रातील संस्था संघटनेशी जोडले,संलग्न आहोत हे सांगत नाही.अष्टांगिक मार्गाचे पालन न करणारे अधिकारी यशस्वी होऊ शकत नाही.धम्म उपासक प्रचारक अभ्यासक मान.श्याम तागडे आय ए एस अतिरिक्त मुख्य सचिव गृह विभाग महाराष्ट्र राज्य मुंबई सेवा निवृत्ती निमित्याने सत्कार कार्यक्रमात उपस्थित राहण्यासाठी अनेक अधिकारी मित्रांनी विशेष शिरीन लोखंडे ताई कामगार आयुक्त यांनी सांगितले होते.रवि सूर्यवंशी यांनी आग्रह केला होता.प्रवेश दारावरच स्वागत झाले. अनेकांनी आजच्या सेवा निवृतीवर विशेष लेखाची इच्छा व्यक्त केली.करिता हा लेख प्रपंच केला आहे.

        शिक्षणात आरक्षण घेऊन पदवी प्राप्त केल्यावर नोकरीत आरक्षण घेणारे समाजासाठी,चळवळीसाठी काय करू इच्छितात.आज पर्यंत त्यांनी काय योगदान दिले याची ते लेखी माहिती देऊ शकतात काय?.जेव्हा सरकारी नोकरी असते उच्चपद आणि अधिकार असते तेव्हा समाजासाठी चळवळीसाठी काही तरी लक्षवेधी आणि प्रेरणादायी वस्तू निर्माण करून ठेवावी असे त्यांना कधी वाटले नाही.विश्वरत्न डॉ.बाबासाहेबांनी सांगितलेल्या एका क्षेत्रात स्वताला वाहून घ्यावे असे कधी वाटले नाही.पण भिमजयंतीला,किंवा संस्था,संघटनांच्या वार्षिकोत्सवात समाजातील उच्चपदस्थ अधिकारी म्हणून बोलावल्यावर प्रशासकीय कामाचे मोफत सल्ले द्याचे पण कृती मात्र शून्य.हेच स्वताची आर्थिक परिस्थिती लक्षवेधी करून घेतात.परंतु समाजाच्या चळवळीच्या लक्षवेधी केंद्राकडे तन,मन आणि धन देण्यासाठी त्यांना वेळ नसते.बाबासाहेब सांगत होते आपल्या समाजासाठी आपल्या मिळकतीतून यथाशक्ती जास्तीतजास्त धन द्याला हवे.त्यातून समाजाला कायमस्वरूपी प्रेरणा देणारी,प्रशिक्षण देणारी इमारत बांधता येईल.मी भारत सरकार कडून दरवर्षी आपल्या विध्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणासाठी तीन लक्ष रुपयांची रक्कम मिळविण्याची व्यवस्था केली आहे.त्याचा तुम्ही मोठ्या प्रमाणावर उपयोग करावा.जर तुम्ही तसे केले नाही.आणि महत्वाच्या पदाचा वापर समाजासाठी चळवळीसाठी केला नाही तर सेवा निवृतीच्या वेळी तुम्हाला पश्चाताप करायची वेळ येईल.बाबासाहेबांनी त्यावेळी आणखी एक खंत व्यक्त केली होती. त्यांचा आदर्श डोळ्यासमोर ठेऊन काम करणारा अष्टांगिक मार्गाचे पालन करणारा एकमेव अधिकारी आदरणीय जे.एस.पाटील मी पाहिला.

        महाराष्ट्र राज्य विद्युत मंडळ (Maharashtra State Electricity Board; प्रचलित संक्षिप्त नाव: म.रा.वि.म. किंवा एम.एस.ई.बी.) ही महाराष्ट्र शासनाची विद्युत निर्मिती व पुरवठा करणारी कंपनी आहे.याकंपनीत   नोकरीत असतांना जे.एस.पाटील,रमेश रंगारी यांनी महाराष्ट्र राज्य मागासवर्गीय विद्युत कर्मचारी संघटना स्थापना केली होती. स्वतंत्र मजदूर युनियनची २००६ ला स्थापन केली. महाराष्ट्र राज्य मागासवर्गीय विद्युत कर्मचारी संघटनेचे स्वताच्या मालकीची तीन माजली डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर कामगार प्रशिक्षण केंद्र,प्रेरणा नगर हजारी पहाड, सिताबर्डी महाजन मार्केट मध्ये निलकमल कॉम्प्लेक्स मध्ये आय एल युचे सुसज्य मध्यवर्ती कार्यालय नागपुरात आहे,मुंबई च्या बांद्रा कलानगरात स्वताचे कार्यालय आहे.नाशिक येथे कार्यालय आहे,औरंगाबाद येथे तीन माजली इमारतीचे बांधकाम अंतिम टप्प्यात आहे.एका कामगारांच्या वार्षिक वर्गणी व योगदानातून हे भव्य वास्तू निर्माण होऊ शकते.इतर प्रमुख क्षेत्रातील कामगार स्वतंत्र मजदूर युनियनशी जोडल्या गेले तर प्रत्येक तालुक्यात स्वताची लक्षवेधी इमारत बांधून बाबासाहेबांना अभिप्रेत असलेली कामगार चळवळ शासन कर्ती जमात बनू शकते.हा आदर्श सर्वच उच्चशिक्षित उच्चपदस्थ अधिकारी यांनी घेतला तर अष्टांगिक मार्गाचे पालन  करणारे अधिकारी यशस्वी होऊ शकतात.हे त्यांनी जे.एस.पाटील यांनी सेवेत असतांना आता सेवानिवृत्त झाल्या नंतर ही निरंतर काम सुरु ठेऊ शकते. म्हणूनच आजच्या घडीला स्वतंत्र मजदूर युनियन २२ राज्यात आणि ४७ क्षेत्रात यशस्वी वाटचाल करीत आहे.

         सरकारी सेवेत असतांना सामाजिक बांधिलकी स्वताहून स्वीकारायची नाही.किंवा आंबेडकरी विचारधारेच्या चळवळीशी जोडून घेत नाही.स्वताला संस्था,संघटने पेक्षा आणि विचारधारे पेक्षा मोठे समजतात.तेच लोक सेवानिवृत्त होतांना सत्काराला उतर देतांना अनेक अधिकारी संकल्प करतात मी समाजासाठी हे करीन ते करीन.काही लोक उच्चशिक्षित उच्चपदस्थ अधिकारी फक्त भाषण,व्याख्यान देऊन स्वताच्या संस्था,संघटना स्थापन करून नावारुपाला आले आहेत.पण अंतिम उदिष्ट नाही.यावेळी मला डॉ.बाबासाहेबांनी व्यक्त केलेली खंत आठवते.ते म्हणत होते उच्चशिक्षित उच्चपदस्थ लोक नोकरी लागल्यावर आर्थिक परिस्थिती सुधारल्यावर आपल्या समाजातील आपल्या नात्यातील तरुणीशी विवाह करीत नाहीत.मग आपल्या समाजातील नात्यातील तरुणेशी विवाह कोण करेल.त्यामुळेच आपल्या समाजात लाखो डॉक्टर,प्राध्यापक,वकील, इंजिनियर,आय.ए.एस,आय.पी.एस,पत्रकार संपादक,साहित्यिक,विचारवंत असून सुद्धा आहेत. समाजाचे चळवळीचे रोखठोक सत्यपरिस्थितीचे आत्मचिंतन परीक्षण करू शकत नाही.एकमेकाकडे बोट दाखविण्याचे काम करीत असतात.एकूण आंबेडकरी चळवळीची श्याम तागडे सर यांनी जी चिरफाड केली ती अंगावर शहारे आणणारी होती.ती अष्टांगिक मार्गाचे पालन करणारे अधिकारीच मांडणी करू शकतो.

सागर रामभाऊ तायडे ,९९२०४०३८५९,भांडूप,मुंबई.

अध्यक्ष स्वतंत्र मजदूर युनियन महाराष्ट्र राज्य.

आंबेडकरी विचारधारा आणि १३२ वी भिम जयंती

 आंबेडकरी विचारधारा आणि १३२ वी भिम जयंती 

        भारतात शोषितांच्या वंचितांच्या मानसन्मानसाठी न्याय हक्क व प्रतिष्ठे साठी झटणारा आणि संघर्ष करणारा एकच नेता होऊन गेला त्यांचे नांव डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर. त्यांच्या जीवनात त्यांनी जेवढा अन्याय अत्याचार आणि अपमान सहन केला, तेवढा आज कोणीच सहन करू शकत नाही.तरी त्यांनी कधीच हार मानली नाही किंवा संघर्ष टाळला नाही. उपाशी अर्धपोटी राहून त्यांनी अभ्यास केला शिक्षण पूर्ण केले.पण नोकरी शोधली नाही. समाजासाठी संस्था,संघटना आणि पक्ष स्थापन केला.परंतु आज त्यांच्या सर्व संस्था, संघटना आणि पक्ष क्रांतिकारी विचारधारे पासुन कोसो दूर गेल्या आहेत.आणि श्रेष्ठ कोण "व्यक्ती की संघटना" यात अडकल्या आहेत. त्यामुळे कितीही गंभीर समस्या आल्या तरी यांचा अहंकार काही कमी होताना दिसत नाही.मात्र भिम जयंती साजरी करण्यासाठी सर्वच तन,मन,धनाने एकत्र येऊन उत्स्पुर्तपणे जोश मध्ये जयंती साजरी करतात.ती लक्षवेधी असते.भव्य मिरवणुकीचे विसर्जन झाल्यावर आणि आंबेडकरी जयंती संपल्यावर आंबेडकरी विचारधारा आणि भिम जयंतीचे नातं काही केल्या जुळत नाही. 

       नेत्याला आपल्या कर्तृत्वावर आत्मविश्वास असावा लागतो.त्यासाठी गांव पातळीवर संघटना बांधणी असावी लागते.पण गांव तालुका, जिल्हा पातळीवर संघटना बांधणी नसताना आपल्याच कर्तुत्ववावर आपला आत्मविश्वास ठेऊन ते नेते आणि कार्यकर्ते आयुष्यात चळवळीला दिशा देऊ शकत नाही. सर्व समाजाला एकत्र करण्याचा त्यांचा प्रयत्न चांगला असला.तरी स्वतःच्या समाजातील गटबाजी कायमस्वरूपी ठेऊन इतर समाजा कडून अपेक्षा करणे चुकीचे आहे.संपूर्ण देशात व महाराष्ट्रात वातावरण प्रचंड असंतोषाचे विशेष मागासवर्गीय समाजाबाबत असतांना आपण एकजूट झालो नाही तर २०२४ ला कसे सामोरे जाणार?. याचा गांभियाने विचार आजच केला पाहिजे.नंतर वेळ निघून जाईल.

ग्रामीण भागातील समस्या गावात राहून सोडायच्या असतात.रोजीरोटी,उद्योग धंदे यांना स्थानिक स्वराज्य संस्थेचे पाठबळ लागत असते.तिथे कामगार कर्मचारी अधिकारी  सरकारी निमसरकारी संघटितपणे संघटने सोबत काम करीत असतात.त्यांचे उत्तम उदाहरण खैरलांजी हत्याकांड नंतरचे प्रशासकीय यंत्रणेतील कर्मचारी आणि अधिकारी मागासवर्गीय असूनही राजकीय दबावाखाली त्यांनी योग्य काम केले.त्या हत्यांकडातील राजकिय आशीर्वाद देणारे नेते तेव्हा पासुन विजय होत आहेत. त्यांनी पक्ष बदला तरी काही फरक पडत नाही.ते एकमेकांचे मावस भाऊ, आत्या भाऊ,सगे सोयरे आहेत. त्यामुळे त्यांचे संघटन गांव पातळीवर आहे.हे आपण विसरतो.मागासवर्गीय समाजाच्या लोकसंख्येवर मतदानावर सर्व नेते हक्क सांगतात.पण त्यासाठी गांव पातळीवर कोणते काम करतात हे सांगत नाही. 

     संत तुकडोजी महाराज यांनी ग्राम गिता या ग्रंथात दोन ओळीत संघटनेचे महत्व व्यापकतेने विषद केले आहे.ते म्हणतात,"हत्तीस आवरी गवती दोर ! मुंग्याही सर्पास करती जर्जर !! रानकुत्रे संघटोनी हुशार ! व्याघ्रसिंहासी फाडती !!.  हे मी कुठे वाचले नाही.लाखनी, अडयाल पवनी येथे 78 वर्षाच्या जेष्ठ पत्रकार,अभ्यासक,यांच्या घरी व भंडारा येथे महसूल विभाग कॅन्टीनमध्ये चार जेष्टनेत्याच्या तोंडून ऐकले आहे.ज्यांनी बॅरिस्टर खोब्रागडे यांच्या मार्गदर्शनाखाली 1978 ला जिल्हा परिषद अध्यक्ष व सभापती पद भोगून वीस वर्षाचा मागासवर्गीय समाजाच्या उन्नतीसाठी विविध प्रकारच्या निधीचा वापर कसा झाला. मागासवर्गीय समाजाच्या सरकारी नोकरी तील जागा ग्रामसेवक,शिक्षक,कोतवाल तहशिलदार ते जिल्हाधिकारी कसा भरल्या यांची तपशीलवार माहिती गोळा केली.त्यासाठी संघटना लागते. प्रत्येक क्षेत्रातील कामगार कर्मचारी अधिकारी आणि ग्रामीण भागातील शेतकरी शेतमजूर हा त्या त्या पातळीवर संघटित असतो.यावरुन मानवाच्या जीवनात संघटनेचे महत्त्व किती मोठे आहे.हे आपण समजू शकतो.त्यासाठी आंबेडकरी विचारधारेची संस्था,संघटना आणि ट्रेंड युनियनची बांधणी आवश्यक आहे.

      मनुष्य हा समाजशील प्राणी आहे असे म्हणतात.समाजात राहूनच मानवाचा सर्वांगीण विकास होत असतो.त्याच्या व्यक्तीमत्वाला विविध कंगोरे फुटून त्याचे व्यक्तिमत्त्व बहरत असते.जो माणूस समाजशील नसतो तो कितीही बुद्धिवान,पैसेवान असला तरी एका विशिष्ट मर्यादेच्या पलिकडे समाजाला त्याचा उपयोग होत नाही. म्हणूनच प्रत्येकाच्या जीवनात संघटनेचे महत्त्व हे अनन्यसाधारण आहे.जी जी व्यक्ती कोणत्या तरी संघटने सोबत जुळलेली असते. त्या त्या व्यक्तींना लोक ओळखत असतात. इतरांपेक्षा त्यांना जास्त मानसन्मान मिळत असतो. काही व्यक्ती संघटनेत खूप किर्याशील असतात. त्यांना जास्त प्रसिध्दी मिळते. संघटना जर काळानुरुप मोठी होत गेली, नावलौकीकास आली तर आपोआपच कार्यकर्त्यांचेही नाव व्हायला लागते. त्यांना प्रतिष्ठा,प्रसिद्धी,पद,पत,मिळायला लागते. काही कार्यकर्ताच्या डोक्यात मग या प्रसिद्धी व पैश्याची हवा चढायला लागते.ते स्वतःला संघटनेपेक्षा मोठे समजायला लागतात. त्यांच्यात प्रचंड अहंकार निर्माण होतो. माझ्या मुळेच ही संघटना आहे असे त्याला वाटू लागते. मीच या संघटनेला मोठे केले असा अहंगंड त्याच्यात निर्माण होतो.मग त्या व्यक्तीचे वागणे,बोलणे,चालणे पूर्णपणे बदलून जाते. ज्या कार्यकर्त्यांच्या प्रेमावर आणि श्रमावर तो "मोठा" झालेला असतो त्यांनाच तो तुच्छ समजायला लागतो. त्यांच्यासोबत बोलायला त्याला आता वेळ नसतो. त्यांचे फोन उचलण्यात त्याला कमीपणा वाटतो. आता त्याचे वागणूक "attitude" पूर्णतः बदललेले असतात.आणि इथूनच मग त्याच्या -हासाला सुरुवात होते. म्हणूनच आंबेडकरी विचारधारा आणि १३२ वी भिम जयंती यांचे नातं जुळतांना दिसत नाही.ते दिसायला हवे आहे.

      जगातील कोणत्याही संघटनेच्या व कार्यकर्त्या बाबतीत हे असेच घडत असते. संघटनेत काही वक्ते,लेखक,प्रचारक असतात. त्यांच्या माध्यमातून संघटनेची ध्येयधोरणे लोकांपर्यंत पोहचवायची असतात. वक्ते,लेखक हे संघटनेचे वैभव असतात.परंतु सभासद संघटनेचा प्राण असतो,आत्मा असतो. त्यामुळे "या" मंडळीं पेक्षा कार्यकर्ता अत्यंत महत्वाचा असतो. म्हणून एखादा वक्ता किंवा लेखक याला विशिष्ट मर्यादेपेक्षा जास्त महत्व देवू नये. सर्वांना महत्व दिल्या गेले पाहिजे. नाहीतर "ही" मंडळी डोक्यावर चढतात आणि स्वतःला संघटनेपेक्षा मोठी समजायला लागतात.त्याला जाहीर सभेच्या स्टेजवर सिंहासनच लागते. मग आता त्या व्यक्तीची महत्वाकांक्षा प्रचंड वाढायला लागते. तो आता मर्यादेच्या पलिकडेचे स्वप्न पाहतो आणि आता आपण या संघटनेतून बाहेर पडलो तर ही संघटनाच संपून जाईल असा त्याचा भ्रम होतो.मग तो संघटनेच्या विरुध्द कारवाया करायला लागतो. बोलायला लागतो.कार्यकर्ते फोडण्याचा प्रयत्न करतो. आणि संघटनेत फूट पाडण्याचा प्रयत्न करतो.परंतु सदस्य,सभासद हुशार आणि निष्ठावंत असल्यामुळे त्याच्या कारस्थानाला बळी पडत नाही. उलट कार्यकर्ते त्यालाच जाब विचारतात. संघटनेने मोठे केले नसते, तर तुला गावाच्या बाहेर कोणीही ओळखले नसते. असे त्याला अधिकारवाणीने सांगतात. आतापर्यंत सामान्य कार्यकर्त्यांच्या मनात त्याच्याबद्दल असलेली इज्जत झिरो होऊन जाते. मागे वळून पाहिल्यावर त्याच्यामागे कोणीच दिसत नाही. मग त्याचे डोळे उघडतात,पश्चात्ताप होतो, संघटनेचे महत्व समजते. आपल्यामुळे संघटना नाही तर संघटनेमुळे आपण होतो याची त्याला जाणीव होते. पण आता वेळ निघून गेलेली असते. काही क्षणासाठी मोठे लोक सोबत असतात, पण आपले संरक्षण करणारा, आपल्यासाठी जीव देणारा कोणीच जीवाभावाचा सामान्य कार्यकर्ता मात्र आपल्यासोबत नाही याची त्याला जाणीव झाल्यावर त्याची रात्रीची झोप हराम होवून जाते. तो एकाकी पडतो.पैसे कितीही मिळाले तरी कार्यकर्त्यांचे प्रेम आणि आपुलकी मात्र त्याला कधीच मिळू शकत नाही. पण जो कार्यकर्ता संघटनेसोबत प्रामाणिक असतो त्याला त्याचे फळ एक दिवस निश्चितच मिळते. "फितुर" म्हणून त्याला कोणीही हिणवत नाही. प्रामाणिक म्हणूनच सर्वजण त्याच्याकडे पाहतात. म्हणून कोणत्याही संघटनेत काम करणा-या कार्यकर्त्यांनी आपल्या संघटनेसोबत एकनिष्ठ राहावे. संघटनेत रुसवे,फुगवे, नाराजी,वादविवाद चालतच असतात.पण ज्या संघटनेमुळे आपल्याला "सर्वकाही" मिळाले त्याच्यासोबत मात्र कधीच धोकेबाजी करु नये.नाहीतर इतिहासात त्यांची गद्दार म्हणून नोंद होते.आंबेडकरी विचारधारा आणि १३२ वी भिम जयंती चे एडीट करतांना मला हे जाणवते म्हणूनच हे लिहतो.

      आंबेडकरी क्रांतिकारी विचारधारा असणाऱ्या सर्व संस्था,संघटना आणि पक्ष आज कोणत्या मार्गाने जात आहेत.या कोणत्या प्रश्नावर एकत्र येऊ शकतात?.या सर्वांना एकाच ठिकाणी आणण्याचे काम डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या क्रांतिकारी विचारांची कामगार चळवळ स्वतंत्र मजदूर युनियन (आय एल यु ) ही राष्ट्रीय ट्रेंड युनियन आदरणीय जे एस पाटील राष्ट्रीय अध्यक्ष यांच्या कुशल,त्यागी निस्वार्थी नेतृत्वाखाली करू शकते. जगातील कामगारांनो एक व्हा सांगणारे जाती धर्माच्या शोषणाच्या विरोधात बोलत नव्हते म्हणून मनुवादी,हिंदुत्ववादी संघटना पक्ष आज डोके वर काढत आहेत त्यांना मोठ्या संख्येने आर्थिक पाठबळ आणि मतदान याचं कामगार कर्मचारी अधिकारी वर्गाने केले.त्यांच्या मुळेच सर्व सरकारी उद्योग धंद्याचे खाजगी कारण कंत्राटी कारण होत आहे त्याला बारा राष्ट्रीय ट्रेंड युनियनने व त्यांच्या राजकीय पक्षांनी ठोस भूमिका घेऊन जबाबदारी पार पाडली नाही.त्यांचा सर्वात मोठा बळी मागासवर्गीय समाजातील कामगार कर्मचारी अधिकारी आणि विद्यार्थी ठरत आहे. म्हणूनच आंबेडकरी विचारधारेच्या संस्था,संघटना  युनियन,राजकीय पक्ष यांची बांधणी होणे आवश्यक आहे.सामाजिक संघटना,धार्मिक संस्था संघटना,राजकीय पक्ष खूप आहेत.पण त्य कोणत्याही समस्यावर एकत्र येऊ शकत नाहीत.पण एक कामगार,मजूर शेतमजूर,कर्मचारी अधिकारी म्हणूनच एका बाबासाहेबांनी दिलेल्या नावावर स्वतंत्र मजूर पक्षा नंतर स्वतंत्र मजदूर युनियन च्या नावाखाली संघटीत होऊन जागतिक पातळीवर अनेक समस्या सोडू शकते.हेच डॉ.बाबासाहेबांनी लिहून ठेवले आहे. तरच संविधानाच्या चौकटीत देशात बहुजन हिताय बहुजन सुखाय होऊ शकते. करिता आंबेडकरी विचारधारा आणि १३२ वी भिम जयंती साजरी करतांना त्यांचे परीक्षण झाले पाहिजे.अभ्यास करून मुले दरवर्षी नापास का होतात. त्यांना शिकवणारे एकूण घटक शिक्षक,संस्था कर्मचारी,सरकारी शिक्षण अधिकारी सर्वच व्यवस्था जबाबदर असायला पाहिजे.म्हणूनच आंबेडकरी विचारधारा आणि १३२ वी भिम जयंती याची सकारत्मक विचार करून समीक्षा झाली पाहिजे.प्रत्येकांनी ती व्यक्तिगत पातळीवर करून घेऊन नगरात एकत्र आले पाहिजे.नंतर वार्ड,विभाग तरच पुढे काय यांचे उत्तर शोधता येईल.

सागर रामभाऊ तायडे,भांडुप, मुंबई 9920403859,

अध्यक्ष स्वतंत्र मजदूर युनियन महाराष्ट्र राज्य.