दिवाळी असंघटीत शेतकरी शेतमजुरांची आणि कामगारांची

 दिवाळी असंघटीत शेतकरी शेतमजुरांची आणि कामगारांची 

      देशातील सर्वात मोठा सण दिवाळी काही दिवसावर आला.प्रत्येक माणसांना दिवाळीत काही तरी कोणा कडून बक्षीस बोनस मिळावे अशी अपेक्षा असते. ग्राहकाला दुकानदार कडून,दुकानदाराला होलसेल विक्रेत्या,विक्रेत्याला कंपनी कडून,वाहन चालकाला गाडी मालका कडून,घर कामगार महिलेला घर मालका कडून,ग्रस सिलेंडर घरोघरी पोचविणाऱ्या त्या माणसाला प्रत्येक घरी दिवाळी बक्षीस वीसतीस रुपये मिळावे असे एकूण ९४ प्रकारच्या असंघटीत कामगारांना दिवाळीला काही रोख रक्कम,मिठाई पुढा मिळावा ही अपेक्षा असते.   अनेक ठिकाणी दिवाळीला काही द्यावे लागेल.या भिती मुळे आठ,दहा महिने झालेल्या कामगारांना काही भांडण तंटा शाब्दिक तक्रार करून कामावरून काढले जाते.त्यामुळे नवीन कामगार कमी पगार मिळतो.आणि त्याला पाहिजे त्या पद्धतीने राबवून घेता येते.अशा अनेक तक्रारी या महिन्यात माझ्याकडे आल्या आहेत.त्या विरोधात काहीच करता येत नाही.त्यांना कोणतेही कायदेशीर स्वरक्षण नाही.म्हणूनच ते असंघटीत कामगार म्हणून ओळखल्या जातात. त्यांचे मोठ्या प्रमाणात आर्थिक शोषण होत असते.

 सुरक्षित ठिकाणी सुरक्षित काम करणारा कामगार,कर्मचारी,अधिकारी दिवाळी बोनस सानुग्रह मिळण्यासाठी धमक्या इशारे द्याला लागला.त्याच बरोबर देशातील ९३ टक्के असंघटीत कामगार ही बोनस ची मागणी करायला लागला. विशेष राज्यातील महानगरपालिका,नगर पालिका,नगर परिषद,नगर पंचायत आणि पंचायत मध्ये काम करणारा कामगार बहुसंख्याने कंत्राटी,रोजंदारी कामगार असतो.ज्या कंत्राटी कामगारांना नियमित काम नाही,वेळेवर पगार नाही.किमान वेतन सुविधा नाही.ज्यांची एक मजबूत विचारांची संघटना,युनियन नाही.ज्यांचा जिल्ह्यात,राज्यात एक नेता एक विचारधारा नाही ते ही कामगार नगर परिषद,नगर पंचायत मध्ये आंदोलने करीत आहेत.काही ठिकाणी बोनस मागण्यासाठी युनियन बनवली म्हणून मारहाण करून कामावरून काढून टाकले. त्याच ठिकाणी दुसऱ्या कामगारांना कामावर घेतले.अशा अनेक समस्या असंघटीत कामगारांच्या असतांना काही नेते त्यांना दहा हजर,पंधरा हजार रुपये बोनस मिळावे यासाठी पत्रकाद्वारे सरकारला,प्रशासनाला धमक्या इशारे देतात.शेतकऱ्यांचा कष्टकरी कामगार,कर्मचारी अधिकारी यांचा दिपावली एकच सण मोठ्या उत्सवात साजरा होतो,शेतकऱ्यांच्या घरात विविध प्रकारचे अन्न धान्य फळ फराळ येतात त्यामुळे घरात आनंद असतो,तसाच कामगार कर्मचारी अधिकारी यांना दिवाळीला बोनस सानुग्रह,बक्षीस मिळतात.यांचा पगार,वेतनवाढ हे दरवर्षीप्रमाणे निश्चितपणे ठरलेले असते.शेतकऱ्यांना मात्र दरवर्षी कधी निसर्गाकडून तर कधी सरकार कडून तोंड बांधून मार खावा लागतो. शेतकऱ्यांच्या घरात शेतीतील माल येतो तेव्हा नेमका बाजारभाव पाडला जातो.कारण येथे ब्राह्मण वैश्य क्षत्रियांची दोस्ती युती आघाडी शेतकऱ्यांचे योग्य वेळी शोषण करण्याचे काम कृषिउत्पन्न समिती द्वारे चोख केले जाते. देशभरात दिवाळी कामगार,कर्मचारी अधिकारी आणि असंघटीत शेतकरी, शेतमजूर इमारत बांधकाम कामगार,फेरीवाले सर्व समाजाच्या लोकांची कशी साजरी होत असते.याबाबत विचार मंथन आपल्या देशात होत नाही.पण इतर देशात होते असे मला वाटते.मी अनेक देशाचे वर्ड सोशल फोरम मध्ये भाग घेऊन अनुभवला.म्हणूनच मी यावर नियमितपणे लिहत असतो.

    दिवाळीत दरवर्षी दारात कंदील आणि दिव्याची माळ लावुन कोणता उत्सव साजरा करतो.हे कोणत्याही जाती धर्माचा माणूस शंभर टक्के सत्य सांगु शकत नाही. प्रत्येकांचे उत्तर एकच वाड वडिलोपार्जित परंपरा रितीरिवाज आहे.त्यांचे पालन केले पाहिजे.ती संघटित असंघटित कामगार,कर्मचारी अधिकारी करतात तसेच मजूर,शेतमजूर कष्टकरी गोरगरीब आपल्या परीने दिवाळी साजरी करतात. दिवाळी सण एक आहे,बाकी उत्सव पर्व समता स्वातंत्र्य बंधुभाव कुठेही दिसत नाही.प्रचंड प्रमाणात विषमता घराघरात भरली आहे.म्हणजेच एकत्र आनंद उत्सव नाहीच.महागाई,बेरोजगारी,भ्रष्टाचाराची कोणतीही झळ न पोचता साजरी होणारी दिवाळीत जात,धर्म,प्रांत,राज्य,वर्ण काहीच नसते फक्त मार्केटिंग असते.हे हजारो वर्षापासून सुरु आहे. भारताचे बहुतेक सण हे जमिन मालक आणि मजुरांवर आधारीत आहेत.या बाबतीत दिवाळी कामगार आणि शेतकऱ्यांची कशी साजरी होते.हा संशोधनाचा विषय आहे.

भारतातील दिवाळी हा मोठा उत्सव उत्स्पुर्तपणे साजरा होतो.तिला महागाई, बेरोजगारी,भ्रष्टाचार,अतिरेकी कारवाई कोणीच रोखी शकत नाही. दिन दिन दिवाळी गाई म्हशी ओहाळी हे बळीराजा म्हणजे शेतकऱ्यांच्या घराघरात म्हटले जाते. म्हणूनच दिवाळी खऱ्या अर्थाने शेतमजूर आणि शेतकऱ्यांची असते त्यावर अवलंबून असलेल्या उद्योग धंद्याची वर्ष भराची कमाई दिवाळीच्या दिवशी मोजल्या जाते.तोच खरा आनंद सर्व समाजातील कुटुंबात उत्स्फूर्तपणे साजरा केला जातो. म्हणूनच सर्वच सर्वांना म्हणतात दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा!.ही दिवाळी तुम्हाला तुमच्या कुटुंबाला सुखाची समृद्धी ची जावो.

सागर रामभाऊ तायडे,9920403859,भांडुप मुंबई,

दिवाळीत इमारत कामगार उपासी,अधिकारी दलाल तुपाशी

 दिवाळीत इमारत कामगार उपासी,अधिकारी दलाल तुपाशी 

        देशातील सर्वात मोठा सण दिवाळी,दीपावली,दीपोत्सव काही दिवसावर आला.सुरक्षित काम करणारा कामगार,कर्मचारी,अधिकारी दिवाळी बोनस सानुग्रह मिळण्यासाठी धमक्या इशारे द्याला लागला.त्याच बरोबर देशातील ९३ टक्के असंघटीत कामगार ही बोनस ची मागणी करायला लागला.ज्या कंत्राटी कामगारांना नियमित काम नाही,वेळेवर पगार नाही.किमान वेतन सुविधा नाही.ज्यांची एक मजबूत विचारांची संघटना,युनियन नाही.ज्यांचा जिल्ह्यात, राज्यात एक नेता एक विचारधारा नाही ते ही नगर परिषद,नगर पंचायत मध्ये आंदोलने करीत आहेत.काही ठिकाणी बोनस मागण्यासाठी युनियन बनवली म्हणून मारहाण करून कामावरून काढून टाकले.त्याच ठिकाणी दुसऱ्या कामगारांना कामावर घेतले.अशा अनेक समस्या असंघटीत कामगारांच्या असतांना काही नेते त्यांना दहा हजर,पंधरा हजार रुपये बोनस मिळावे यासाठी पत्रकाद्वारे सरकारला,प्रशासनाला धमक्या इशारे देतात.

        देशात सर्वात मोठा इमारत बांधकाम धंदा आहे.त्यात इमारत बांधकाम करणाऱ्या कामगारांची संख्ये लक्षवेधी आहे.ती आपणास कधी दिसत नव्हती पण २०२० ला देशाचे प्रधानसेवक देशभक्त इमानदार चौकीदारांनी बावीस मार्चला लॉक डाऊनची घोषणा केली. आणि तेवीस मार्च ला देशभरातील शहरातुन वाळूलातून ज्याप्रमाणे मुंग्या बाहेर पडतात त्याप्रमाणे कामगार,मजूर बाहेर पडले,बाहेर गावी जाणाऱ्या मेल एक्सप्रेस रेल्वे, बस,ट्रॅव्हल एस टी सर्वच बंद करण्यात आल्या असतांना एवढ्या मोठ्या संख्येने कामगारांना मजुरांना बिल्डर,ठेकेदार,लेबर सप्लायर यांनी राहत्या जागा खाली करण्यास भाग पाडले. तेव्हा परप्रांतीय लोकांचा तिरस्कार करून स्वतःचे अस्तित्व निर्माण करणारे मराठी हृदय सम्राट गळा आवळून बोबळत होते.लाखोंच्या संख्येने परराज्यातील लोक मुंबईत कोणती अधिकृतपणे नांव नोंदणी न करता कामे करतात. बिल्डिंगच्या आजूबाजूला,गटार,नाल्याच्या बाजूला,कचऱ्याची विल्हेवाट लावणाऱ्या जागेवर झोपड्या बनवुन राहतात.त्यांची मतदार यादीत नांव नोंदणी केली जाते. पण बाकी इतर नागरी सेवा सुविधा देण्यासाठी योग्य दखल योग्यवेळी घेतली जात नाही.बिल्डिंग पूर्ण होईपर्यंत त्या कामगारांच्या झोपडीचा,व झोपडपट्टीचा कोणालाच त्रास होत, त्यावेळी त्यांना लाईट,पाणी जाहीर पणे चोरून विकत मिळते. अशा असंघटित कामगारांसाठी दि बिल्डिंग अँड अदर कॉन्स्ट्रुकॅशन ओरकर्स १ ऑगस्ट १९९६ हा  (The Building and other construction workers (Regulations of Employment and Conditions of Service) Act 1996 ) कायदा अस्तित्वात आला होता, त्यांची अंमलबजावणी काही राज्यांनी केली तर काही राज्यांनी असंघटित इमारत बांधकाम कामगारांची नांव नोंदणी केलीच नाही.त्यांची अंमलबजावणी करण्यासाठी प्रचंड आंदोलने करावी लागली,आंदोलने करणाऱ्या संस्था,संघटना त्याचे कार्यकर्ते,नेते आज खूप मागे पडले आणि पोटभरणारे कार्यकर्ते नेते संघटनांचे भरपूर पीक आले आहे. त्यामुळेच दलाली,बोगस नांव नोंदणी रोख कमिशन मिळणाऱ्या योजनांची अंमलबजावणी केली जात आहे. म्हणूनच इमारत कामगार उपासी,अधिकारी दलाल तुपाशी झाला आहे.

             मुंबई ही भारताची औद्योगिक राजधानी आहे.या महानगरीत जेवढे इमारत बांधकामे व इतर दुरुस्तीचे कामे चालतात तेवढे कोणत्याही शहरात नसावेत.पण त्या कामाची आणि कामगारांची नोंद कोण घेते?. हे २३ मार्च २०२० ला सर्वांनी अनुभवले असेलच.महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळ मुंबई यांचे कडून बांधकाम कामगारांसाठी २८ कल्याणकारी योजना राबविण्यात येतात त्यात प्रामुख्याने १८ ते ६० वयाचे कामगार आपल्या व आपल्या कुटुंबासाठी विविध योजनाचा लाभ घेऊ शकतात. त्यांचा लाभ घेण्यासाठी अंशदान स्वरुपात शुल्क घेण्यात येते आज बांधकाम कामगार नोंदणी होण्यासाठी ९० दिवसांचा इंजिनिअरचा,किंवा ठेकेदारांचा दाखला गरजेचा आहे. त्यात प्रामुख्याने वर्षात ९० दिवस किंवा त्या पेक्षा जास्त काम केल्याचे प्रमाणपत्र सादर करणे बंधनकारक आहे. पण जे एका जागेवर एकाच इमारतीच्या साईटवर बांधकाम कामगार म्हणून काम करतात त्यांना हे सोयीचे आहे. परंतु त्यांनी संघटना,युनियन म्हणून नांव नोंदणीचा आग्रह केला तर त्यांना ताबडतोब कामावरून काढले जाते. बिल्डर, ठेकेदार लेबर सप्लायर या कामगारांची अधिकृतपणे नांव नोंदणी न करता काम करून घेतात. त्यामुळेच मुंबईत इतर शहरात सर्वात जास्त इमारत बांधकामे सुरू असतांना ही इमारत बांधकाम कामगारांची नांव नोंदणी नगण्य आहे. याला कोण कोण जबाबदार आहे?.मराठी माणसाच्या न्याय हक्कासाठी लढणाऱ्यांनी कोणत्या बिल्डर ठेकेदाराच्या कानाखाली जाल काढल्याचे पाहिले,वाचले आहे काय?.

             मुंबईसह प्रत्येक शहरांच्या नाक्या नाक्यावर हजारोंच्या संख्येने सकाळी कामगार एकत्र येतात व मिळेल तिथे कामासाठी निघून जातात.त्यांची अधिकृतपणे नांव नोंदणी कुठेच होत नाही. कारण त्यांना वर्षभरातुन ९० दिवसांचे प्रमाणपत्र कोणीच लिहून देण्यास तयार नसते.या नाका कामगारांचा मालक व कामाची जागा दर दोन तीन दिवसांनी बदली होत असते.अशा कुशल कारागीर कामगार,बिगारी कामगारां कडून काम करून घेतल्या जाते,पण कोणताही इंजिनिअर ठेकेदार,बिल्डर दाखला देत नाही. मग अशा बांधकाम कामगारांनी मंडळाच्या कल्याणकारी योजनांचा लाभ कसा घ्यावा.यांचा सरकारी कामगार विभागांचे अधिकारी गांभीर्याने विचार करीत नाही. म्हणूनच इमारत कामगार उपासी,अधिकारी दलाल तुपाशी खात आहेत.

           नाका कामगार असंघटित आहे,बिल्डर ठेकेदार संघटित आहेत कामगार अधिकाऱ्यां सोबत त्यांचे साटेलोटे असल्यामुळेच मुंबईत बिनबोभाट इमारतीचे बांधकामे सुरू आहेत. शासनाने दिनांक ०६/नोव्हेंबर २०१५ रोजी शासन परिपत्रक क्रमांक २०१४/ प्र क्र ३५०/नवि २० यानुसार बांधकाम कामगारांची नोंदणी साठी धडक मोहीम घेण्याबाबत शासन निर्णय जारी करण्यात आला होता. त्यानुसार महाराष्ट्र राज्यात फक्त तीन लाख बांधकाम कामगार नोंदणी झाल्याचे सांगितले जाते. यात राजकीय पक्षाचे बोगस कामगार किती आहेत,हे अनेकदा उघड होऊन ही कोणतीही कारवाई झाल्याचे दिसत नाही.कारण तेव्हा ते सत्ताधारी होते आज ते विरोधी पक्षात आहेत.खरा इमारत बांधकाम कामगार नांव नोंदणी पासून वंचित आहेत.साहजिकच बांधकाम कामगारांची नोंदणी न झाल्याने बहुतांशी कामगारांना मंडळाच्या योजनेचा लाभ मिळत नाही. यासाठी इमारत व इतर बांधकाम कामगार (रोजगार सेवाशर्ती नियम २००७ च्या नियम ३३(३)(c) मध्ये सुधारणा करण्यासाठी उधोग उर्जा व कामगार विभागाने दि १३/८/२०१४ रोजी पुढील अधिसूचना जारी करण्यात आली होती.पोट कलम (३) मध्ये  (आ) खंड ऐवजी पुढील खंडाचा समावेश करण्यात येत आहे.(१) नियुक्त मार्फत देणेत आलेले प्रमाणपत्र ज्या बांधकाम कामगार व इतर बांधकाम कामगारांचे सातत्य नसलेले अस्थायी/दैनंदिन स्वरुपाचे काम आहे आणि ज्यामुळे कामगारांना एकापेक्षा जास्त मालकाकडे काम करावे लागते अशा बांधकाम कामगारांना संबंधित ग्रामपंचायतींचे,ग्रामसेवक किंवा संबंधित नगरपरिषद,नगरपरिषदेचे मुख्य अधिकारी यांनी प्राधिकृत अधिकारी किंवा महानगरपालिका आयुक्त यांनी प्राधिकृत केलेल्या अधिकारी यांनी निर्गमित केलेले (प्रमाणपत्र) उपरोक्त अधिसूचनेनुसार महानगरपालिका,नगरपरिषद,नगरपंचायत बांधकाम कामगारांना नोंदणी प्रमाणपत्र देऊ शकतात. याप्रमाणे दि ३१ डिसेंबर २०१५ पर्यंत प्रत्त्येक महानगरपालिका नगरपालिका नगरपंचायत क्षेत्रात स्थानिक नाका कामगार यांना प्रमाणपत्र देण्यासाठी धडक मोहीम हाती घेण्याबाबत आवश्यक कारवाई तात्काळ निर्णय जारी करण्यात आला होता. त्यांचे काय झाले?. 

          कोणत्या जिल्ह्यात किती इमारत कामगारांची नांव नोंदणी झाली.मुंबईत किती झाली?. का मुंबईत इमारत बांधकामे नाहीत.मग बिल्डर ठेकेदार कामगार कुठून आणतात?. कामगार अधिकारी कर्मचाऱ्यांना हे दिसत नाही. सरकार,अधिकारी कर्मचारी आंधळे,बहिरे झाले आहे काय?. कारण इमारत कामगार उपासी, अधिकारी दलाल तुपाशी खात आहेत.ग्रामीण भागात काही प्रमाणात अंमलबजावणी झाली पण आता शासन निर्णय जारी करण्यात येवून आज ६ वर्ष झाली तरी शहरी भागात कोठेही शासन निर्णयानुसार काम झालेले नाही. याला कारण म्हणजे इमारत बांधकाम कामगार मोठया प्रमाणात असंघटित आहे.त्यातही राजकीय पक्षांच्या कार्यकर्त्यांनी संघटना स्थापन करून कामगारांना न्याय हक्क मिळवून देण्यासाठी संघर्ष करण्या ऐवजी अधिकाऱ्यांना हाताशी धरून दलालीच जास्त वाढवून ठेवली आहे. त्यामुळेच इमारत बांधकाम कल्याणकारी महामंडळ म्हणजेच इमारत कामगार उपासी,अधिकारी दलाल तुपाशी झाले आहे.

      बांधकाम कामगारांना नोंदणी प्रमाणपत्र देऊन त्यांची जबाबदारी कोण घेणार ही मानसिकता आज शासनाने निवडलेल्या अधिकारी वर्गाची आहे. एसीत बसून पन्नास हजार रुपयांच्या पुढे पगार घेणारे अधिकारी कर्मचारी बेजबाबदार पणे वागतांना उघड दिसत असतांना त्यांच्या विरोधात असंघटित कामगार संघटितपणे संघर्ष करीत नाहीत.म्हणूनच असंघटित कामगारांसाठी काम करणाऱ्या कार्यकर्त्यांनी त्यांच्या संघटनांनी एकत्र येऊन शासन निर्णयानुसार अधिकारी कर्मचाऱ्यांना काम करण्यास भाग पाडणे अन्यता त्यांच्यावर गुन्हे दाखल करण्यात आले पाहिजे.

       इमारत बांधकाम कामगारांना ९० दिवसांचे प्रमाणपत्र देण्याचा शासन निर्णय असतांना महानगरपालिका,नगरपालिका,नगरपंचायत,नगरपरिषद अधिकारी कामगार नोंदणी प्रमाणपत्र देण्यास टाळाटाळ करत असतात.त्यांच्या विरोधात संघटनांनी शासन निर्णायाचा अवमान केला म्हणून अधिकारी व कर्मचारी यांचे वर कायदेशीर कारवाई करण्यासाठी पुढे आले पाहिजे.परंतु पोटभरण्यासाठी संघटना चालविणारे कार्यकर्ते नेते तसे करती ही असंघटित कामगारांनी अपेक्षा ठेऊ नये,आजच्या घडीला ऑन लाईन नांव नोंदणी होत आहे.तो खरा कामगार आहे की नाही हे तपासणारी यंत्रणा सरकार कडे नाही.त्यामुळेच बोगस नांव नोंदणी मोठ्या प्रमाणत झाली आणि होत आहे.आता त्यांना दहा हजार रुपये बोनस देण्याची मागणी जोर धरत आहे.म्हणजेच बोगस नांव नोदणी करणारा अधिकारी आणि दलाल पुन्हा त्यात आपला वाटा घेऊन दिवाळी साजरी करणार.यावर उपाय म्हणजे जे स्वता खरे इमारत बांधकाम कामगार आहेत.त्या  असंघटित कामगारांनी स्वतःच कार्यकर्ता व नेता बनावे,त्यासाठी योजनेचा आणि कायद्याचा अभ्यास करावा नंतर सनदशीर मार्गाने पत्रव्यवहार करावा जर न्याय मिळत नसेल तेव्हा आंदोलन हा शेवटचा पर्याय उपलब्ध असतो.दिवाळीत इमारत कामगार उपासी,अधिकारी दलाल तुपाशी याला उलटे करता येईल,अधिकारी दलाल उपाशी इमारत कामगार तुपाशी.यासाठी संघटीत होऊन संघर्ष करणे हाच एकमेव पर्याय आहे.

 

सागर रामभाऊ तायडे,9920403859,

अध्यक्ष स्वतंत्र मजदूर युनियन महाराष्ट्र राज्य.

इतिहास घडविणारे कामगार नेते रावबहादुर नारायण मेघाजी लोखंडे

 इतिहास घडविणारे कामगार नेते रावबहादुर नारायण मेघाजी लोखंडे 

रावबहाद्दुर नारायण मेघाजी लोखंडे (जन्म १३ ऑगस्ट,१८४८, मूत्यू ९ फेब्रुवारी,१८९७ ) हे एक भारतीय कामगार पुढारी होते.नारायण मेघाजीं लोखंडे यांचे मूळ गाव पुणे जिल्ह्यातील खेड (राजगुरुनगर) जवळचे कन्हेरसर होते. ते माळी समाजाचे शेतकरी कुटुंबात जन्मले होते. त्यांनी गरीब परिस्थितीतून माध्यमिक शिक्षण पुरे केले. सुरुवातीस रेल्वे खात्यात कारकून म्हणून व पुढे पोस्ट खात्यात काही काळ नोकरी केल्यावर, लोखंडे यांना मुंबईच्या मांडवी भागात एका कापड गिरणीत भांडारपालाची नोकरी मिळाली होती. तेथे त्यांना कामगार दहशतीच्या वातावरणात काम करतांना दिसले.दिवसातून १३-१४ तास काम करीत असलेले गिरणी कामगार पाहिले. त्यांना आठवडयाची सुटीही मिळत नसे,वेळेवर पगार मिळत नव्हता तेव्हा त्यांनी नोकरी सोडून स्वतःस कामगार चळवळीस वाहून घेण्याचे ठरविले. त्यांनी बॉबे मिल हंड्स असोसिएशन ही गिरणी कामगार संघटना २३ सप्टेंबर १८८४ रोजी स्थापन केली. ही कामगार संघटना भारतातील संघटित कामगार चळवळीची सुरुवात मानली जाते. भारतातील स्वाभिमानी कामगार चळवळीचे जनक म्हणून नारायण मेघाजी लोखंडे ओळखले जातात. ते महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी स्थापन केलेल्या सत्यशोधक समाजा मुंबई शाखेचे अध्यक्षही होते. तसेच सत्यशोधक चळवळीतली त्यांची कामगिरीही लक्षवेधी व महत्त्वपूर्ण मानली जाते. मुंबईत १८९६ मध्ये प्लेगची मोठी साथ उसळली. या साथीत अनेक लोक मृत्युमुखी पडले. त्यावेळी नारायण मेंघाजी लोखंडे पुढाकार घेऊन  सरकारी मदतीने प्लेगग्रस्तांसाठी एक ‘मराठा इस्पितळ’ काढले होते. परंतु दुर्देवाने लोखंडे यांनाच प्लेगने पछाडले व त्यातच त्यांचा ९ फेब्रुवारी,१८९७ अंत झाला. असे इतिहास घडविणारे कामगार नेते रावबहादुर नारायण मेघाजी लोखंडे होते. त्यावेळची कामगार चळवळ आणि आजची कामगार चळवळ मोठा फरक आहे. 

भारतात आज कामगार संघटना ट्रेड युनियन राजकीय पक्षाच्या बटीक झाल्या आहेत. त्यामुळे भांडवलदार मालक वर्ग राजकीय पक्षाला भरपूर निवडणूक निधी देऊन नेत्यांनाच विकत घेत आहेत.म्हणुन सर्वच क्षेत्रातील संघटीत कामगारांचे जिंवन उध्वस्त झाले आणि होत आहे. भांडवलदार आणि उच्चवर्णीयांच्या गुलामगिरीतून असंघटीत कष्टकरी कामगार,मजुर,शेतमजुरनां मुक्त व्हायचे असेल तर त्यांनी सर्व प्रथम स्वबळावर संघटीत झाले पाहिजे.राजकीय पक्षाच्या नेतृत्वाखाली संघटीत झाल्यामुळे आज कामगार,कर्मचारी देशोधडीला लागले आहेत.हे कोणी नाकारू शकत नाही.सेवा निवृत्त झालेल्या कामगारांच्या रिकाम्या जागा न भरता ठेकेदारी पद्धत सुरु होण्यास संघटीत कामगारांच्या ट्रेड युनियन जबाबदार आहेत.म्हणुन सर्वच क्षेत्रात ठेकेदारी पद्धतीने असंघटीत कामगारांचे शोषण मोठया प्रमाणात होत आहे.जे काम कायम स्वरूपी चालते,असते त्या कामासाठी ठेकेदारी देण्याचा प्रश्नच येत नाही.ते काम ठेकेदारी वर देणे म्हणजे भांडवलशाही आणि ब्राह्मणशाहीचे उघड समर्थन करणे होय!.यालाच महात्मा फुले यांच्या नेतृत्वाखाली रावबहादुर नारायण मेंघाजी लोखंडे यांनी विरोध करून देशव्यापी संप घडवुन आणला होता.हे आजच्या सर्व ट्रेड युनियन चालविणारे नेते विसरले आहेत.कारण आजच्या ट्रेड युनियन मनुवादी,हिंदुत्ववादी विचाराचे खंबीर समर्थक आहेत.त्यांना कामगार कर्मचाऱ्यात समानता नको आहे.तर मनुवादी जातीची विषमता म्हणजेच जातीव्यवस्थाच हवी आहे.यालाच बहुसंख्य पुरोगामी समाजवादी, आंबेडकरवादी कामगार कर्मचारी साथ देतात.यांचे जिवंत उदाहरण म्हणजे सर्वात मोठे कामगार कर्मचारी असलेलं सार्वजनिक क्षेत्र रेल्वे उधोग धंद्यामधील नॅशनल रेल्वे मजदूर युनियन (NRMU )आणि सेंट्रल रेल्वे मजदूर संघ (CRMS). यात बहुसंख्य बहुजन मागासवर्गीय कामगार कर्मचारी अधिकृत सभासद आहेत.त्यांना १२ व १३ फेब्रुवारी १९३८ मनमाड येथे रेल्वे गॅंगमन कामगारांच्या दोनदिवशीय कामगार परिषद मध्ये डॉ बाबासाहेबांनी सांगितलेले आजही त्यांना मान्य नाही.मग कामगार कर्मचाऱ्यांवर अन्याय अत्याचार होणारच !.

सुशिक्षीत व सुरक्षित नोकरी करणारे संघटीत असतात. म्हणून त्याच्या वर कोणी कधीच अन्याय, अत्याचार करीत नाही. तशी हिंम्मत कोणी ही करीत नाही.कुटूंबातील एक व्यक्ती सुशिक्षीत झाला तर त्याला सुरक्षीत नोकरी मिळते. नोकरी मिळाली की आर्थिक प्रश्न सुटतो. त्यामुळे सामाजिक, शैक्षणिक, धार्मिक समस्यावर मात करता येते. असंघटित कष्टकरी गिरणी कामगारांना कामाचे तास नव्हते, आठवडयाची साप्ताहिक सुट्टी नव्हती. गिरणीत काम करताना गंभीर दुखापत झाली तर दवाखाण्याचा खर्च मिळत नव्हता.कामावर नाही तर पगार नाही. काम करून महिना झाला तरी कोणत्या तारखेला पगार मिळेल याची हमी नाही.या सर्व समस्यांवर असंघटित कष्टकरी गिरणी कामगाराचे नेते नारायण मेंघाजी लोखंडे यांनी गिरणी कामगारांना संघटीत करून गिरणी मालक संघा विरोधी संघर्ष करीत होते. मालक दाद देत नव्हते.तेव्हा त्यांनी ५५०० गिरणी कामगारांच्या सहया घेऊन फँकटरी कमीशनचे अध्यक्ष डब्ल्यु.बी. मुलक यांच्याकडे १५ ऑक्टोबर १८८४ रोजी पिटीशन दाखल केले होते.त्याचे फळ सहा सात वर्षाच्या संघर्षा नंतर १० जून १८९० ला मिळाले. त्यावेळी गिरणी मालक संघाने जाहीर सभा घेऊन त्यात नारायण मेघाजी लोखंडे यांनी सुचविलेल्या मागण्यांचा गांभीर्याने विचार करून मान्य केल्या.तेव्हा पासून म्हणजे १० जून १८९० पासून सर्व सार्वजनिक सरकारी कार्यालयांना कंपन्यांना उपक्रमांना रविवार ही साप्ताहिक हक्काची सुट्टी मिळत आहे.

देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांनी कामगार मंत्री असताना कामगार कायदयात तशी कायमची तरतुद करून ठेवली. पण त्याची अंमलबजावणी आजही कुठेच होताना दिसत नाही.मग इंटक,आयटक,सिटू,बीएमएस,एच एम पी,सारख्या राष्ट्रीय ट्रेड युनियन काय करतात?.आजच्या अनेक सुशिक्षित व सुरक्षित नोकरी करणार्‍यांना नोकरदारांना याची माहिती नसेल?. असे म्हणता येईल काय?. त्यांनाच काय त्यांच्या कामगार संघटना, युनियन चालविणाऱ्या नेत्यांना सुध्दा रविवारची सुटटीचे जनक हे असंघटित कष्टकरी गिरणी कामगारांना संघटीत करणारे सत्यशोधक चळवळीचे माळी समाजाचे कुशल संघटक व कुशल वक्ते रावबहादुर नारायण मेंघाजी लोखंडे होते हे माहित नसावे?. असले तरी त्यांची कधीच वाच्यता करायची नाही.म्हणजे नोंद न घेता कमी लेखने नाही काय?.
आज देशातील अंसघटीत कष्टकरी कामगार, मजूरांनी त्यांच्या संस्था संघटना, चालविणार्‍यांनी नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्यापासून प्रेरणा घेवून संघटीत शक्ती निर्माण करण्याकरिता प्रयत्न केले पाहिजे.कामगाराच्या एकजुटीमुळे देशातील मोठयातमोठा भांडवलदार व उच्चवर्गीय प्रशासकीय अधिकारी संघटित शक्तीपुढेही झुकतो.हा इतिहास विशेष करून असंघटित कष्टकरी कामगार,शेतमजूर,नाका कामगार,घरकामगार व सर्व क्षेत्रातील कामगारांनी वाचला पाहिजे.

कारण देशात सर्वांत जास्त देशात ९३ टक्के असंघटीत कष्टकरी कामगार आहेत. त्यांनी १० जून १८९० हा असंघटित कष्टकरी कामगाराचा पहिला विजय दिवस म्हणून साजरा केला पाहिजे. महात्मा ज्योतीराव फुले यांची सत्यशोधक चळवळ ही देशातील तमाम ब्राम्हणेत्तर म्हणजे आजचे बहुजन,आदिवासी,मागासवर्गीय जाती जमातीतील कष्टकरी समाजाकरीता होती सर्व समाजाचे नेते विसरले आहेत.विशेष आंबेडकरी चळवळीतील बुध्दीजीवी साहित्यिक, कामगार नेते बहुजन, आदिवासी, भटक्यांना मागासवर्गीयांना कामगार मानत नाही. फक्त त्याची जात पाहतात.कामगार संघटना बांधताना त्यांना विशिष्ट विचारधारा पाहिजे. त्या शिवाय कामगारांना संघटीत करता येत नाही. कामगार म्हणून त्यांचे प्रश्न,समस्या, जाणून न घेता त्याची जात पाहून संघटना बांधू पाहणारे नेते न्याय मिळवून देतील काय? म्हणून आंबेडकरी चळवळीची विचारांची केंद्रस्थानी एकही संघटना मान्यताप्राप्त होऊ शकली नाही. ज्या असोसिएशन आहेत त्याचेही वैचारीक पातळीवर एकमत नाही.सर्व क्षेत्रातील संघटीत कामगारांची ही स्थिती असेल तर असंघटीत कामगारांची काय परिस्थिती असेल?. आज पर्यंत संघटीत कामगरांनी असंघटीत कामगारांना कामगार म्हणून पाहिले नाही. जो असंघटित कामगार नेहमीत काम नसल्यामुळे वार्षिक वर्गणी भरू शकत नाही तो आपली संघटना कसा चालवत असतील ?. त्याचे नेते बनण्याचे कोण धाडस करले? हे आज आपण पाहतो. ते धाडस नारायण मेंघाजी लोखंडे यांनी त्याकाळी केले.आज कष्टकरी कामगारांना अन्न,वस्त्र,निवारा,रोजगार,शिक्षण आणि आरोग्य हया माणसाच्या सहा मुलभूत गरजा भागविताना बहुजन समाजाचे खुप मोठया प्रमाणात शोषण होत आहे.या सर्व शोषित पिडीत समाज घटकाला संघटीत करून न्याय हक्क व प्रतिष्ठा मिळवून देण्यासाठी महात्मा ज्योतीराव फुले यांचे सर्वोत्तम… शिष्य नारायण मेंघाजी लोखंडे अहोरात्र झगडत होते.ती सत्यशोधकाची चळवळ अनेक अंगाने देशातील कानाकोपर्‍यात पोहचली आहे.

गिरणी कामगारांना रविवार सुट्टी मिळू नये यासाठी गिरणी मालकांनी या देशातील भटा ब्राम्हणंना उच्चवर्णीयातील बुध्दीजींवीना कामगारात बुध्दीभेद करण्याच्या कामावर लावले होते.त्यानुसार गिरणी कामगारांना रविवार हा ख्रिश्चन धर्मियांचा दिवस आहे. त्यामुळे हिंदू असलेल्या गिरणी कामगारात चुकीचा प्रचार व प्रसार चालला होता. तेव्हा सरकार पुढे मोठा पेच निर्माण झाला होता.तेव्हा सरकारने बॉम्बे मिल हँडस मिल असोशिएनचे अध्यक्ष नारायण मेघाजी लोखंडे यांना रविवार हा सुट्‌टीचा दिवस ठेवण्यामागची भक्कम कारणे व आवश्यकता याबाबत मत विचारले होते.सत्यशोधक चळवळीत काम करणारे लढाऊ नेते नारायण मेघाजी लोखंडे यांनी रविवार हा केवळ ख्रिश्चन धर्मियाचा दिवस नाही तर तो हिंदूचा ही धार्मिक दिवस आहे याचे ठोस पुरावे म्हणजे बहुजन समाजातील प्रसिध्द कुळ दैवत खंडोबा व कुलस्वामिनी या देवताचा रविवार हाच दिवस मानला जातो.बहुसंख्य गिरणी कामगार हे खंडोबाचे भक्त आहेत. परंतु केवळ या कारणाकरीता म्हणून रविवार संबध नाही. कारण भारतात ही चाल फार पुर्वी पासून आहे.ब्रिटीश प्रशासनाने सुरवातीपासून सर्व समाजाला सर्व वर्गाना, सर्व धर्मिंयाना सोयीचा सुट्टीचा दिवस म्हणून रविवार मानला असल्याने तोच दिवस कामगाराना सुट्टीचा दिवस असावा असे ठासून सांगितले.कार्यालयीन काम करणाऱ्या कर्मचार्‍यांना रविवार सुट्टी तर कष्टकरी कामगारांना वेगवेगळया दिवशी सुट्टी.आजही आपल्या देशातील कंपन्या कारखाने व इंडस्ट्रीयल इस्टेट मधील गाला खात्याचे मालक आपल्या सोईने कामगार मजुरांना सुट्टी देतात.असंघटीत कष्टकरी कामगारांना तर हक्कांची सुट्टी नाही. ज्या दिवशी काम नसेल तोच त्याचा सुट्टीचा दिवस.आता पुन्हा १८८० सारखी परिस्थिती संघटीत असंघटीत कामगारांची होत आहे.याला केवळ राष्ट्रीय ट्रेड युनियन जबाबदार नाहीत. तर तो सर्व जाती धर्माचा कामगार कर्मचारी जो स्वतःला बहुजन,मागासवर्गीय समाज म्हणुन फक्त राजकीय आरक्षण घेण्यासाठी राजकीय पक्षाची गुलामी पत्करतो. पण पक्षाची ट्रेड युनियनची वैचारिक मांडणी, विचारधारा पाहत नाही. म्हणुन महात्मा फुले, राजर्षी शाहु महाराज आणि डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी सत्य शोधणारी,सांगणारी व अंमलबजावणी करण्या करीता संघर्ष करणारी चळवळ उभी केली होती तीच स्विकारली पाहिजे होती.पण ती विस्कळीत का झाली.त्यांचे आत्मचिंतन करून काम केले.तर भारतातील बहुसंख्य बहुजन मागासवर्गीय कामगार कर्मचारी यांचे भविष्य उज्वल राहील.ज्यानी भारतात पहिली असंघटीत संघटीत कामगारांची संघटना काढून संघर्ष केला. इतिहास घडविणारे कामगार नेते भारतीय कामगार चळवळीचे जनक रावबहादुर "नारायण मेघाजी लोखंडे" या थोर कामगार नेत्याच्या महान कार्यास, आजच्या (९ फेब्रुवारी) स्मृतिदिनी कोटी कोटी प्रणाम !!!.

आपला
सागर रामभाऊ तायडे..९९२०४०३८५९.

निसर्ग कोणालाच माफ करत नाही सर्वांना समान न्याय देतो.

 निसर्ग कोणालाच माफ करत नाही सर्वांना समान न्याय देतो.

उन्हाळा सुरु झाला सरकार दररोज उष्णतेमुळे होणाऱ्या त्रासापासून सावध राहण्याचे आवाहन करीत आहे.आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी सर्वच सल्ले देतात.पण घरात बसून पोट कसे भरेल यावर कोणाकडे उतर नाही.कामाला गेल्या शिवाय पैसे मिळणार नाही.आणि पैसा नाही तर काहीच नाही.मग आरोग्याची काळजी कशी घेणार?. निसर्गाचे नियम कोणीच पाळले नाही. माणसांनी स्वार्थासाठी झाडे तोडली सरकारने म्हणजेच त्यांच्या प्रशासकीय अधिकारी वर्गाने स्वार्थासाठी नियम बाजूला ठेऊन झाडे तोडण्याची परवानगी दिली. त्यामुळेच निसर्गाचे पर्यावरण बदलले आता उष्णतेच्या झळा लागतात म्हणून कोण कोणाला दोष देत आहेत.

इमारती बांधण्यासाठी वीट,दगड,खळी सिमेंट लागते.कॉंक्रिट साठी खळी लागते खळीसाठी दगड लागतो.दगड खाण डोंगरात असते,त्यामुळे दगडखाणीसाठी डोंगर तोडले जातात. त्यामुळे साहजिकच झाडे नष्ट होत चालली.नदीतील रेती,वीटभट्टीसाठी माती यामुळे होणारे पर्यावरण समतोल असलेला निसर्गाचा नियम मोडल्या गेला.त्याचे परिणाम सर्वच भोगत आहेत.निसर्ग कोणालाच माफ करीत नाही.निसर्ग सर्वांना समान न्याय देतो. 

दगडात नको असलेला भाग काढून टाकला तर दगडात मूर्ती असतेच. त्याचा फक्त नको असलेला भाग काढून टाकायचा असतो. आणि मग ह्याच भावनेने निसर्गातील इतर गोष्टींकडे पहा.झाडे,नद्या,वारे,आकाश,जमीन आणि शेवटी माणूस. माणसातही नको असलेला भाग दूर करायला शिका.अडचणी समस्या कुणाला नसतात?.जन्मा पासून ते शेवटपर्यंत असतात. पण प्रत्येक अडचणीला,समस्येला उत्तर असतेच.ते सोडवायला कधी वेळ हवा असतो, कधी पैसा तर कधी माणसे. या तिन्ही गोष्टीं पालिकडचा समस्या अस्थित्वात नसतात.निसर्ग कोणालाच माफ करत नाही.निसर्ग सर्वांना समान न्याय देतो.

माणसांच्या दुःखाचे समाधान समोरच्या दुःख सांगणाऱ्या माणसाचं जर समाधान करायचं असेल, तर त्याला दिलासा द्यायची इच्छा ठेवा. पण तो जे बोलतो त्यातलं सत्तर टक्के तुम्हाला ऐकू येता कामा नये. कारण त्याच्या आयुष्यातल्या दुःखाला पुष्कळदा त्याचा मूर्खपणाच कारणीभूत असतो. तो जेव्हा ऐकू येत नाही तेव्हाच सहानुभूती दाखवणं शक्य होतं. तो जे बोलतो ते जर सगळं ऐकू आलं तर त्यालाच एक झापड मारावीशी वाटते.अनेक समस्या त्यावेळी सुचेल त्या मार्गाने सोडवाव्या लागतात. थोडा अवधी लोटल्यावर मग कायमचा उपाय शोधावा लागतो. दुध गरम करतांना अचानकपणे म्हणजे आपण तंद्रीत असताना, कोणत्यातरी क्षणी लाट अंगावर यावी त्या वेगाने वर काठापर्यंत येते. तेव्हा चिमटा शोधायला वेळ नसतो. अशा वेळेला पाण्याचा शिडकावा करून ते तिथल्या तिथे शांत करायचे सुचले पाहिजे. दुध काठा बाहेर जाणे थांबवायचं असतं. मग सावकाश चिमटा शोधावा, उसंत घेवून ते खाली उतरवावे. तसच काही नाही तर अनेक समस्यांचे असते.

पशू माणसांपेक्षा श्रेष्ठ, पशू माणसांपेक्षा जास्त श्रेष्ठ आहेत कारण ते INSTINCT वर जगतात.वजन वाढलंय म्हणून घारीला उडता येत नाही, किंवा एखादा मासा बुडाला असं कधी ऐकलंय का? आयुष्याचे "सुयोग्य व्यवस्थापन" असायला हवे.त्यासाठी जेव्हा अडचणीत असाल तेव्हा प्रामाणिक रहा. जेव्हा आर्थिक परिस्थती चांगली असेल तेव्हा साधे रहा. जेव्हा एखादे पद किंवा अधिकार असेल तेव्हा विनयशील रहा. जेव्हा अत्यंत रागात असाल तेव्हा शांत रहा. यालाच आयुष्याचे "सुयोग्य व्यवस्थापन" असे म्हणतात.

उत्पन्ना पेक्षा खर्च जास्त झाला.तर हिशोब खर्च झाल्याचं दुःख नसतं. हिशोब लागला नाही कि भरून कसा काढावा याचा जास्त त्रास होतो.म्हणूनच खर्च करतांनाच विचार करून केला तर?.त्रास होणार नाही अडचण किंवा समस्या निर्माण होणार नाहीच.निसर्ग नियमांचे पालन करा,निसर्ग कोणालाच माफ करत नाही.निसर्ग सर्वांना समान न्याय देतो.

अडचणी समस्या किंवा प्रश्नांपासून नेहमीच पळता येत नाही. कधी न कधी ते पळणाऱ्याला गाठतातच. पळवाटा मुक्कामाला पोहचत नाहीत.मुक्कामाला पोहचतात ते सरळ रस्तेच.

नैसर्गिकरीत्या पाठीला चमत्कारिक ठिकाणी खाज सुटावी,आपला हात वर पोहचत नाही व दुसऱ्याला नक्की जागा सापडत नाही अशी अवस्था जीवनात ही बऱ्याचदा होते.माणसांच्या मनातील गैरसमज हा कॅन्सरसारखा असतो. तिसऱ्या अवस्थेला पोहचल्यावर तो आपलं स्वरूप प्रगट करतो.शस्त्रक्रिया होण्यापूर्वी प्रत्येक रोगी घाबरलेला असतो.आणि चांगला  झाल्यावर शिवलेली जखम तोच कौतुकाने दाखवत सुटतो. म्हणजेच निसर्ग नियमांचे पालन न केल्यास निसर्ग कोणालाच माफ करत नाही.निसर्ग सर्वांना समान न्याय देतो.

भारत हा एकेकाळी कृषिप्रधान देश होता.आता तो स्मार्ट कॉंक्रीटच्या लादी स्टाई संगमवरी दगडाच्या सुंदर भव्य दिव्य देखाव्याचा देश झाला.त्यामुळेच उष्णतेच्या झळा घरात दारात जाणवायला लागल्या बाहेर फिरतांना प्रत्येक माणूस हा उष्णतेचा खूप त्रास होतो म्हणून निसर्गाला दोष देत असतो. स्मार्ट सिटीत राहणारे लोक भविष्यात शेती करणार नसतील तर कमीतकमी २० झाडे आजूबाजूच्या परिसरात लावण्याची व्यवस्था त्यांनी केली पाहिजे.अन्यथा हवामान बदलामुळे घरदार आणि परिसर बरबाद झाल्या शिवाय राहणार नाही. त्यासाठी झाडाचे महत्व समजून घेणे सुद्धा आवश्यक आहे.एक झाड पन्नास वर्षांत पस्तीस लाख रूपये किंमतीचे वायु प्रदूषण टाळते.एक झाड पंधरा लाख रुपये किंमतीचे ऑक्सिजन उत्पादन करते.एक झाड चाळीस लाख रूपये किंमतीचे पाण्याचे रीसाइक्लिंग करते.एक झाड एका वर्षांत तीन किलो कार्बनडाय ऑक्साईडचा नाश करते.एक परिपूर्ण झाड एक हजार माणसांचे जेवण शिजवण्यासाठी उपयोगी येते.एक झाड मृत्यू नंतर तीन,चार शरीर जाळण्याचे काम करू शकते.एक झाड आसपासच्या परिसरातील तापमान दोन अंशाने कमी करते.एक झाड बारा विद्यार्थ्यांना वह्या व पुस्तके तयार करण्यासाठी उपयोगी पडते.एका झाडापासून कुटूंबासाठी लाकडी सामान तयार होते.एका झाडावर शंभर पक्षी घरटे बांधून राहू शकतात व त्याच्यावर त्यांच्या पंचवीस पिढ्या जन्माला येतात आणि मधमाश्यांचे पोळे झाडावर असल्यास तीच संख्या लाखावर जाते.एक झाड अठरा लाख रूपये किंमतीचे जमिनीची धूप थांबवते.एक झाड माणसाला लहानपणीच्या पांगुळगाड्या पासुन ते आराम खुर्ची पर्यंत तसेच वार्धक्यातील हातातील काठी पासुन स्मशानातील लाकडा पर्यंत साथ देते.

एक झाड आपल्या पालापाचोळयाची भर टाकून जमिनीची कस वाढवते.एक झाड फळ,फुल,बिया आपल्या साठी देते.एक झाड पन्नास वर्षांत काय करते आणि आपण माणसं काय करतो याचा लेखाजोखा मला पर्यावरणाचे फायदे आणि तोटे हे कोळसा बंदर शिवडी ला स्पेशल अधिकारी असतांना दर तीन महिन्याने सेमिनार मध्ये सांगितल्या जात होते.उष्णतेच्या झळा सोसत असतांना त्याची मुद्दामच आठवण झाली.ती वाचका समोर मांडली. झाडे का लावली पाहिजेत याचा जेणे करून प्रत्येक माणुस ह्याचा विचार करेल.आजच्या सारखी परिस्थिती राहली तर भविष्यात तुमची आमची मुले पाठीला ऑक्सिजनचा सिलेंडर लाऊन फिरताना कशी दिसतील विचार करा.जगातील सर्व पैसा जरी एकत्र केला तरी आपण सहा महिने पुरेल येवढा ऑक्सिजन आपण तयार करू शकत नाही.मग मित्रांनो तुम्ही आम्हाला एक सांगा कि असं कुठलं स्त्रोत्र तुमच्या कडे आहे ज्या माध्यमातून आपण आपल्याला लागणारा ऑक्सिजन तयार करू शकतो.तासभर ऑक्सिजन विकत देणा-या डाँक्टरांना आपण देव मानतो पण आयुष्यभर फुकट आँक्सिजन देणाऱ्या झाडांची मात्र कत्तल करतो.म्हणून तर निसर्ग नियमांचे पालन करा,निसर्ग कोणालाच माफ करत नाही.निसर्ग सर्वांना समान न्याय देतो.

सागर रामभाऊ तायडे,९९२०४०३८५९,भांडूप,मुंबई.

अध्यक्ष सत्यशोधक कामगार संघटना.संलग्न स्वतंत्र मजदूर युनियन महाराष्ट्र राज्य

 चिंतनशील दिपोत्सव

भारत हा कृषिप्रधान देश आहे, शेती आणि शेतीशी संबंधित सर्व आर्थिक उलाढाली त्यानाचं डोळ्यासमोर ठेवून पार पडला जातात. तरी मग देशातील शेतकरी आत्महत्या का करतो. सर्व शेतकऱ्यांचा धर्म हिंदूच आहे. सर्वांचे सण उत्सव एकच असतात. त्यात जात कधी आडवी येत नाही. शेतकऱ्यांचा कष्टकरी कामगार,कर्मचारी अधिकारी यांचा दिपावली एकच सण मोठ्या उत्सवात साजरा होतो,शेतकऱ्यांच्या घरात विविध प्रकारचे अन्न धान्य फळ फराळ येतात त्यामुळे घरात आनंद असतो,तसाच कामगार कर्मचारी अधिकारी यांना दिवाळीला बोनस सानुग्रह,बक्षीस मिळतात.देश किती ही संकटात असला तरी आमदार खासदार आणि सरकारी कर्मचाऱ्यांचा पगार,वेतनवाढ कधीच थांबत नाही.आणखी एक अजब प्रकार मान्यताप्राप्त आहे तो म्हणजे कांदा बाजार भावांवर ठरत असतो,कांदा महाग झाला तर वेतनवाढ मिळते,कांदा भाव कमी झाला तर वेतनवाढ कमी होत नाही तर तो स्थिर राहते.

    त्यांचा सर्वात मोठा फटका शेतकऱ्यांना भेटतो.कारण येथे ब्राह्मण वैश्य क्षत्रियांची दोस्ती युती आघाडी शेतकऱ्यांचे योग्य शोषण करण्याचे काम कृषिउत्पन्न समिती द्वारे चोख करते.देशभरात शेतकरी आत्महत्या का करतात त्यांचे चिंतनशील दिपोत्सव निमित्याने झाले पाहिजे.पण ते होत नाही.कारण लिहणारे साहित्यिक विचारवंत संपादक पत्रकार यांच्या वर्ण व्यवस्थेत शेतकरी व शेतकऱ्यांची जात बसत नाही.आणि माझ्या सारख्याने लिहले तरी त्याला प्रसिद्धी देणे हे त्यांच्या वैचारिकतेत बसत नाही.त्यामुळे आर्थिक वैचारिक हितसंबंधात बाधा येऊ शकते म्हणून ते प्रसिद्ध होत नाही.काही संपादक प्रसिद्धी देतात पण लगेच लेखाच्या शेवटी टीप देतात लेखकांचे हे व्यक्तिगत मत आहे त्याला संपादक सहमत नाहीत.तरी लेख प्रसिद्धीस दिला म्हणून त्याबद्ल त्यांचे हार्दिक अभिनंदन केलेच पाहिजे.

     भारतातील दिपावलीचा सबंध हिंदू धर्माच्या अनेक भाकड कथेशी जोडला जातो.कधी तो रामायण महाभारतातील वर्णसंघर्षाशी जोडला जातो तर कधी मनुस्मृती नुसार बळी राजा वामनाच्या तीन पावलाने आकाश,पातळ व्यापुन टाकतो.कधी तो संभाजी महाराजांना मनुस्मृती नुसार हलाहल करून मारतो आणि त्यांचे मुडके काठीला बांधून गांवभर मिरवणुकीत मिरवून घराघरावर आनंद उत्सव म्हणून गुढी उभारतो.दारात कंदील आणि दिव्याची माळ लावुन कोणता उत्सव साजरा करतो.हे कोणत्याही जाती धर्माचा माणूस शंभर टक्के सत्य सांगु शकत नाही.प्रत्येकांचे उत्तर एकच वाड वडिलोपार्जित परंपरा रितीरिवाज आहे,त्यांचे पालन केले पाहिजे.बाकी उत्सव पर्व समता स्वातंत्र्य बंधुभाव कुठेही दिसत नाही. प्रचंड प्रमाणात विषमता घराघरात भरली आहे.म्हणजेच एकत्र आनंद उत्सव नाहीच. चिंतनशील दिपोत्सवची ही झाली एक बाजू तर दुसरी बाजू 

         भारत देश हा फक्त आणि फक्त बौद्ध संस्कृतीचा देश होता.येथे ज्याही गोष्टी पर्वाच्या रुपात दिसतात ती फक्त बौद्ध संस्कृती आहे.हिंदू धर्मात कोणताही पर्व साजरा केलाच जाऊ शकत नाही,कारण ज्या समुहात विषमता आणि दु:ख;असते तिथे आनंद साजरा होत नसतो.पर्व तिथेच साजरे होतात जिथे समता असते.आणि समता फक्त बौद्ध धम्मात आहे. अन्य कोणत्याही धर्मात समता नाही.दिप फक्त बुद्धासमोर लावतात.मुळात दिपावली हा सण दिव्याच्या आनंदत्सोवचा आहे.हा हिंदूंचा सण नसून तो बौद्धांचा सण आहे.हिंदू धर्मात कोणताच सणच नाही.कारण हिंदु हा धर्मच नाही.हिंदू धर्मातील सण बौद्ध धर्मातील कॉपी पेस्ट आहे.हिंदू धर्मानुसार दिवाळीचे जे पाच दिवस कथा स्वरुपात दिले आहेत.त्या पूर्णत: काल्पनिक भाकड कथा आहेत.त्यातील कोणतीच गोष्ट सिद्ध करता येत नाही.लक्ष्मीपूजन, विष्णू,देव,नरकासुर या हास्यास्पद भाकड कथा आहेत.यांचा विज्ञानाशी तर्कसंगत तिळ मात्रही संबंध नाही.या भाकड कथानाच हिंदुनी त्यांचे सण मानून घेतलय. कोणतेही तर्कसंगत कारण नसतांना मराठा मागासवर्गीय ओबीसी स्वतःला हिंदू समजून हिदू धर्मीय सण साजरे करीत असतात. तिथे बौद्ध धम्मात सणांना कारण असते. विनाकारण कोणतीही गोष्ट घडत नाही. हाच बुद्धाचा प्रतीत्यसमुद्पाद सिद्धांत आहे.

        सणांची सुरवात भारतात बौद्ध संस्कृतीतून झाली आहे.सण तेव्हा साजरे केले जातात जेव्हा आनंद होत असतो आणि आनंद तिथे साजरा होत असतो जिथे सर्व बाबतीत समानता असते.हिंदू समाजात जोगोजागी विषमता असल्यामुळे तिथे सर्वानुमते आनंदोत्सव सणाच्या स्वरुपात साजरा होण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही.म्हणूनच चिंतनशील दिपोत्सव हा सण साजरा करण्याचा उत्साहात कमी दिसत नाही. वाड वडिलोपार्जित परंपरा रितीरिवाज म्हणूनच तो पाळल्या जात असतो.आणि आहे.दिपावलीचे महत्व बौद्ध धम्मात आहे.अडीच हजार वर्षापूर्वी बुद्धाला ज्ञान प्राप्त झाल्यामुळे याच दिवसात तथागताच्या स्वागतासाठी जोगोजागी बुद्धाच्या अनुयायांनी लाखो दिवे लावून जनतेने आनंद साजरा केला होता.भारत हा शेतकऱ्यांचा देश आहे. इथला प्रमुख व्यवसाय शेती आहे. ग्रिष्म ऋतू नंतर शेतकरी,शेतीवर काम करणारे मजूर हे त्यांच्या पिकांना भाव देतात. तो महिना अश्विन महिना असतो. त्यामुळे शेतकरी व त्यावर अवलंबून असणाऱ्या मजुरांजवळ जवळ अन्न धान्य पैसा येतो. त्यामुळे हे लोक दीप लावून,गोडधोड करुन,घरे सारवून उत्सव साजरा करतात त्याचे नांव दिवाळी. हे हजारो वर्षापासून सुरु आहे. भारताचे बहुतेक सण हे जमिन मालक आणि मजुरांवर वर आधारीत आहेत.या बाबतीत चिंतनशील दिपोत्सव हा सण साजरा केला जातो.

          बुद्ध काळात हा सन प्रज्ञावली म्हणुन साजरा केला जात होता. ही प्रथा राजा सम्राट अशोकानी तशीच पुढे चालू ठेवली.पुढे अशोकानंतर या पर्वावर प्रतिक्रांती झाली. या सणाची सुरवात अशोकाने इ.स. पुर्व २५७ ला केली होती. बुद्धाने ८४००० वचने प्रस्तुत केलीत म्हणुन सम्राट अशोकाने ८४००० हजार बौद्ध स्तूप बांधले असे दिपवंश म्हणतो हेच औचित्य लक्षात घेउन अशोकाने कार्तिक अमावस्येला जागोजागी दिपमाला आणि पुष्पमाला अलंकृत केले होते. रस्ते दिवे लाऊन सजविण्यात आले होते. ८४००० हजार स्तुपाप्रमाणे अशोकाने ८४००० दिप प्रज्वलीत केलेत. हा पर्व सतत सात दिवस चालला होता. भिक्कू आणि उपासकाना दान स्वरुपात धन देण्यात आले होते. म्हणुन तो दिवस दीपावलीचा धनोत्रय दिवस म्हणून साजरा केला गेला. कारण अशोकाने आपला संपूर्ण खजिना धम्मासाठी दान केला होता. (अधिक वर्णनासाठी पहा महावंश पान न. ४९) यामित्ताने प्रत्येक घर आणि विहार स्वच्छ करुन वंदना घेण्यात येत होत्या. या पर्वाच्या निमित्ताने प्रत्येक घराच्या आंगणात एक छोटे छोटे स्तुप बनविण्यात आलेत. आज आपण बहुसंख्य मराठा ओबीसी मागासवर्गीय समाजाच्या अंगणात जे वृंदावन,किल्ला,कुंडी हिंदूंच्या अंगनात पाहतो त्याचा इतिहास तोच आहे. या उत्सवाला देश विदेशची ८० करोड जनसंख्या आणि सोबत भिक्कू उपस्थित होते असे प्राचिन दिपवंश या ग्रंथात लिहिल्या गेले आहे.चिंतनशील दिपोत्सव केवळ कंदील दिवा लाऊन फटाके फोडण्यासाठी नसावा. त्यामागील सत्य इतिहास जाणून घेण्यासाठी असावा.

      श्रीलंका येथे आजही बौद्ध धम्माच्या मतानुसार दीपावली साजरी केली जाते. राजा तिष्यने याच कार्तिक अमावस्याच्या दिवसात बौद्ध धम्म दिक्षा घेतली होती आणि श्रीलंकेत आनंदोत्सव साजरा केला होता. चिंतनशील दिपोत्सव हा लेख लिहतांना खूप संदर्भ पाहिले वाचले.प्रत्येकात काळानुसार बदल जाणवला त्यातील मला जे योग्य वाटले तेच मी केला. दिवाळी म्हणजे चिंतनशील दिपोत्सव सर्व जाती धर्माच्या गरीब श्रीमंत माणसांच्या आनंदाचा सण असतो.तो निसर्गाने सर्वांना आपल्या परीने उत्सवात साजरा करण्याचा समान अधिकार दिला आहे.शेती करणारा शेत मजूर आणि शेतीचा मालक शेतकरी त्यांच्या उत्पनावर आधारित एकूण सर्व बाजार पेठ त्यातील दुकानदार कामगार मालक गिऱ्हाईक सर्वांचे हितसंबंध एकमेकात गुंतलेले असतात.त्यामुळेच प्रत्येक माणूस एकमेकाला ही दिवाळी सर्वांना आनंदाची सुख समृद्धीची जावे असे म्हणतो.म्हणजेच अज्ञान अंधश्रद्धा अंधार दिप प्रकशित करून नष्ट हो हीच कामना करून घरात दारात पणत्या लावतो.आणि उंच जागेवर कंदील लावतो.त्याचा उद्देश चिंतनशील दिपोत्सवाने प्रकाशमय हो हा असतो.असा सर्वाना समान न्याय समान अधिकार देणाऱ्या चिंतनशील दिपोत्सवाच्या हार्दिक शुभेच्छा.

सागर रामभाऊ तायडे,९९२०४०३८५९,भांडूप मुंबई.

अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..?

 अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..? 

    जग कुठे चालले आणि आपण कुठे चाललो हे पाहण्यासाठी आज स्मार्टफोन मोबाईल,कॉम्प्युटरवर गुगल सर्च इंजिन उपलब्ध आहे. त्याच बरोबर अनेक संशोधन करणारे चॅनल ही उपलब्ध आहेत.दोनशेच्या वरून वृत्तवाहिन्या आहे,ते सर्व सत्य दाखवतील यांची शंभर टक्के खात्री नसतांना ही लोक ती पाहतात.बातम्या पाहण्यास आवडत नसतील तर अनेक मालिका सुद्धा आहेत,सुख म्हणजे काय असते?,फुलाला सुगंध मातीचा,आई काय करते,मुलगी झाली हो,रंग माझा वेगळा मराठी माध्यमाच्या सर्वच मालिका कायमस्वरूपी पुढे काय होईल?. यासाठी कामधंदयातुन वेळ काढून पहाव्याच लागतात.तारक मेहताचा उलट चष्मा,हिंदी लोकप्रिय धारावीक तुम्हा अर्धा एक तास निश्चितच सर्व प्रकारच्या अडघड घटना विसरायला लावतात.मन करमणूक होते.पण शांत होऊन झोप लागत नाही. मग परत रात्री उशिरापर्यंत मोबाईल वर काय काय पाहावे असा प्रश्न उभा राहतो. त्यामुळेच अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..?. 

काय स्वीकारा हेच बहुसंख्य लोकांना कळतंच नाही.मग ते रितीरिवाज परंपरा स्वीकारतात, मग त्यांचे वार ठरलेले असतात,रविवार,बुधवार आणि शुक्रवार वसट म्हणजे मांसाहार खाण्याचे दिवस.घर कार्यालय,हॉटेलमध्ये ठरलेले असते.बाकी उपास,तपास,पूजा अर्चा आणि देव देवीचे दिवस असतात.त्यांचे संघटित सुशिक्षित असंघटित अशिक्षित,कामगार,मजूर कर्मचारी अधिकारी काटेकोरपणे पालन करतात.यातून काही निष्कर्ष आम्ही काढले आहेत. 

     घरी सुखात असणारा माणूस कार्यालयात दुःखात असतो,तर काही ठिकाणी उलटे असते, कार्यालयात सुखात असणारा माणूस घराकडे निघाला की दुःखी होतो,हे प्रत्येकांचे अनुभव खूप गमतीदार व चमत्कारिक असतात.दहा मिनिटे बायकोसमोर बसा,आयुष्य किती अवघड व कष्टपूर्ण आहे, हे समजेल.त्यासाठी विचार सकारात्मक असावे लागतील नकारात्मक असतील तर समस्या आणखी कठीण वाटेल,आणि दृष्टिकोन बदलावा लागेल. विज्ञानवादी विकास हवा असेल तर,स्मार्टफोन,मोबाईल,कॉम्प्युटर इंटरनेट जरूर लागेल. अज्ञानवादी अंधश्रद्धा रीतिरिवाज परंपरा मान्य असणारा विकास हवा असेल,तर लिंबू,मिरची कोळसा,हळद कुंकू,नारळ,अगरबत्ती आणि भटजी शिवाय पर्याय नाही. शॉट कट हवा असेल तर कडक उपवास ठेऊन मंदिर किंवा घरातील देवघरात पूजा घालून उपवास सोडला पाहिजे. असेच अनेक प्रकारचे माणसं आपल्या आजूबाजूला खूप असतात. त्यांच्याकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदली करा.

      जगात दारू पिणारा कोण नाही.सर्वच आहेत पण प्रत्येकाचा बाँड वेगळा असतो त्यामुळे तो तसा ओळखल्या जातो.म्हणूनच दहा मिनिटे जो बहुसंख्य बेवडा नांवाने ओळखला जातो त्या बेवड्यासमोर बसा,त्यांचे आयुष्य किती सोपे व सुखाचे आहे,हे समजेल.कारण त्याला प्रचंड दुःख झाले आहे त्यामुळेच तो सुखात राहण्यासाठी पितो.त्याला अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचाचं नको आहे.त्यामुळेच तो कामधंदा करून पिण्यासाठीच जगतो. दुसरे उधिस्ट त्याच्या समोर नसते.त्यांची संख्या जास्त असल्यामुळे जगात साठ,सतर टक्के दारूचे उत्पादन होत असते.त्यातून सरकारला मोठा कर मिळतो.म्हणूनच दारू अत्यावशक वस्तू,पदार्थात मोडते.हे कोरोना काळात सर्वच देशात पाहण्यास मिळाले.

     देशातील सर्वात लक्षवेधी प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व म्हणजे साधू,संत म्हणूनच दहा मिनिटे साधू संन्याशासमोर बसा,आपल्याजवळील सर्वकाही दान करून टाकावे,असे वाटेल. त्यांचे अज्ञान आपल्यासाठी प्रचंड ज्ञान असते.त्यासाठी त्यांनी खूप तपश्चर्या रानावनात गांजा अफू पिऊन केली असते.कारण कोणताही साधू बघा त्याला चिलम लागते,त्याला ते धुनी म्हणतात.म्हणूनच ते आपल्याला ग्रेड वाटतात.

       देशातील सर्व कारभार चालवणाऱ्या राजकीय सत्ताधारी नेत्या समोर दहा मिनिटे बसा, आपण आतापर्यंत घेतलेले शिक्षण व्यर्थ,निरुपयोगी व कुचकामी असल्याचे,कळून येईल. राजकारणातील पॉवर किती मोठी असते,भ्रष्टाचार,गुन्हेगारी,अन्याय,अत्याचार करून ही  माणस समाजात प्रतिष्ठित म्हणून यांचे आपल्याला अप्रूप वाटेल.इथे पण हाच नियम अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा महत्वाचा असतो.मनी पॉवर,मसल पॉवर, म्यान पॉवर  

 देशातील आणखी एक लक्षवेधी व्यक्ती म्हणजे विमा एजंट दहा मिनिटे विमा एजंट समोर बसा,जगण्यापेक्षा मेलेले केव्हाही बरे,असे वाटेल...अपंग झाल्यास किती आणि पूर्ण मेल्यावर किती यांचा वयाच्या हिशेबाने वारसदारांना कसा पैसा मिळेल यांचे संपूर्ण गणित समजावून सांगेल.त्यामुळे जिवंत राहून कष्टकरत हप्ता भारत राहणे महत्वाचे कि पॉलीशी  काढून मेल्याचे फायदेशीर असते.हाच त्यांचा मुख्य मुद्धा असतो.

       दहा मिनिटे गुजर मारवाडी व्यापाऱ्यासमोर बसा, तुम्ही कमावलेली संपत्ती कवडीमोल आहे, असे वाटेल.धंदा करतांना तो देवाची शप्पत घेऊन सांगतो.मी तुम्हाला फसवून जास्त पैसे घेईल तर माझा मुलगा खाईल.म्हणजे अर्थ काय त्याच्या पैशाचा उपभोग मुलगाच घेणार आम्हाला वाटते त्याने देवासमोर मुलाची शप्पत घेतली तो खोटे बोलणार नाही.वरून म्हणतो गंदा है लेकीन धंदा है,यातुन आपल्याला काय अपेक्षित आहे.अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..? 

      आता आपण प्रत्येक क्षेत्रातील तज्ञा समोर बसा तो त्याचे अगाध ज्ञान तुम्हाला सांगेल.दहा मिनिटे शास्त्रज्ञासमोर बसा,स्वतःचे अज्ञान किती अगाध आहे,हे समजेल.

  शाळा कॉलेज मधील शिक्षणाचा धंदा,बाजार म्हणून पाहू नका.शिक्षण खूप महत्वाचे असते त्यासाठी दहा मिनिटे चांगल्या शिक्षकासमोर बसा,पुन्हा विद्यार्थी व्हावे,अशी प्रबळ इच्छा तुम्हाला होईल.शिक्षणासाठी पालकांचे आर्थिक शोषण संस्था संचालक करतात हे अजिबात शिक्षक सांगणार नाहीत.पण शिक्षण किती महत्वाचे आहे त्यासाठी वाटेल तितका पैसा खर्च करा आणि पदव्या मिळवा एक वेळ पदवी मिळाली की नोकरी शंभर टक्के मिळालीच समजा मग खर्च केलेला पैसा खोऱ्याने गोळा करा.त्यासाठी अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..? ते मात्र तुम्हीच ठरवा.

        तुम्ही प्रामाणिक इमानदार कर्तव्यदक्ष नागरिक असाल तर दहा मिनिटे शेतकरी,कामगार यांच्यासमोर बसा,त्यांच्या काबाडकष्टासमोर तुम्ही खूप हार्ड वर्क करता,असा स्वतःबद्दलचा गैरसमज दूर होईल.पेनाने कागदावर शेरा मारणे सोपी असते.किंवा शून्याच्या पुढे मागे कोणता आकडा टाकावे ते समोरच्या चेहरा पाहून ठरवता आले पाहिजे.तेच खरे शिक्षण असते.तिथे ही तुम्हाला कोणाचा सहवास हवा ते ठरवतात येत. अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..?       

      डोनेशन घेऊन घेतलेला प्रवेश आणि तिथे घेतलेली शिक्षणाची पदवी त्यामुळे मिळालेली गलेलठ्ठ पगाराची रक्कम थोडावेळ बाजूला ठेवून दहा मिनिटे सैनिकासमोर बसा,तुम्ही करत असलेली सेवा,समर्पण,त्याग आणि त्यांची व्याख्या किती तोकडी आहे,याचा साक्षात्कार तुम्हाला होईल.जर तुम्ही देशाचे प्रामाणिक जागरूक कर्तव्यदक्ष सुज्ञान नागरिक असाल तर अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..? ते ठरवता येईल.

       दहा मिनिटे माऊलींच्या वारीत चाला,आपोआप तुमचा अहंकार,मीपणा गळून पडेल.  दहा मिनिटे मंदिरामध्ये डोळे बंद करून शांत बसा,मनाला मनःशांती मिळेल.दहा मिनिटे लहान बालकाशी खेळा, नि:स्वार्थ प्रेमाचा अनुभव मिळेल.दहा मिनिटे आई वडिलांसोबत बसा,त्यांनी तुमच्या भल्यासाठी केलेल्या कष्टाची व त्यागाची जाणीव होईल.याचाच अर्थ सहवास कुणाचा,हे खूप महत्त्वाचं असतं..! अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..? उघडा मनाची कवाडे पहा निट.सगळे काही विकत घेता येते,मात्र कोणाचेही मन आणि भावना कुणीच विकत घेऊ शकत नाही.तुमचे सर्वात मोठे चाहते हे कुणी तरी अनोळखी असतात,परंतु तुमचे सर्वात जास्त तिरस्कार करणारे हे तुमच्या ओळखीचे, नात्यातले जवळचे असतात.हो कि नाही ?. कोण ठरवणार अज्ञान,अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..? 

      निसर्गाने अनेक उदाहरणे आपल्याला दाखवून दिले त्याकडे पाहण्याचा दुष्टीकोन  आपला कसा असावा हे आपल्यावर आहे.रानावनात एकाकी पडलेले फूल जसे कोणीही कौतुक करण्याची वाट न पाहता फुलत असते,तसेच तुम्हीही कोणाच्या कौतुकाची वाट न पाहता,तुमच्या प्रामाणिक प्रयत्नावर टिकून राहा.कौतुक करणारेच तुम्हाला शोधत येतील.कारण तुम्ही कोणाच्या सहवासात काम केले त्यांची निसर्ग नोंद घेतो.अज्ञान, अंधश्रद्धा आणि विज्ञान सहवास कोणाचा हवा..?,आपणच ठरवाल ही अपेक्षा.

सागर रामभाऊ तायडे,९९२०४०३८५९,भांडूप,मुंबई. 

राजकीय नेत्याला बाप मानणाऱ्या मुलाच्या कानाखाली जाळ काढणारा बाप माणूस.

 राजकीय नेत्याला बाप मानणाऱ्या मुलाच्या कानाखाली जाळ काढणारा बाप माणूस.

महा राष्ट्र सध्या मराठी माणसांच्या न्याय हक्कासाठी साठ वर्षापूर्वी स्थापन झालेल्या शिवसेनेच्या अभेद किल्ल्याला कटकारस्थान करून सुरुंग लावल्याने घरा घरात गावागावात उभी फुट पडल्याचे दिसून येत आहे.त्यामुळे अनेक पक्षाचे स्वताला कार्यकर्ते समजणारे प्राणी हवालदिल आहेत.आईवडिला पेक्षा पक्षाच्या नेत्याला चिन्हाला मानणाऱ्या तरुणांना कानाखाली जाळ काढणारा बाप माणूस कुठे दिसत नाही.त्यासाठी सोशल मिडिया वर आलेली ही पोस्ट वाचका समोर ठेवत आहे. 

    साधारणपणे ५-१० वर्षांपूर्वीचा तो प्रसंग! दिवाळीची सुट्टी लागली म्हणून गावाकडे निघालो होतो.दिवाळीमुळे प्रचंड गर्दी होती.माझ्या शेजारी जागा रिकामी होती.एक पन्नाशीला टेकलेला मनुष्य घाम पुसत माझ्या जवळ आला.जागा रिकामी आहे का चौकशी केली.मी अगदी मनमोकळेपणाने बॅग वर टाकून जागा करून दिली.गाडी नगरहून निघाली आणि गावाच्या दिशेने निघाली.माझं तरुण वय आणि हातात अग्निपंख पुस्तक पाहून न राहवून त्या सद्गृहस्थाने माझी चौकशी केली.मी सांगितलं की,कॉलेजमध्ये आहे.सुटीला घरी जातोय.गप्पांच्या ओघात ती व्यक्ती शिक्षक असल्याचं कळलं! मी पण उत्सुकतेने शाळेतल्या गमतीजमती विचारायला सुरुवात केली आणि त्यांनी पण त्या मोठ्या आवडीने सांगायला सुरुवात केली.

   बोलता बोलता त्यांनी मला विचारलं,तू कोणता व्यवसाय करणार?.मी म्हटलं - मला व्यवसाय करायला आवडेल पण मला शिकवायला आवडतं!.माझ्या उत्तरावर त्यांनी कुतूहलाने माझ्याकडे पाहिलं.आणि म्हणाले - शिक्षक होणं ही साधी गोष्ट नाही.त्यासाठी पाठ हे स्वतः जगावे लागतात आणि विद्यार्थ्यांना जगायला शिकवावे लागतात.कोणत्या तरी धड्याचा संदर्भ देऊन हे त्यांनी सांगितलं. वाक्य आवडलं म्हणून लक्षात राहिलं.पण पुढे त्याचं प्रात्यक्षिक पाहायला मिळेल याची अजिबात कल्पना नव्हती.आमच्या गप्पा चांगल्याच रंगल्या होत्या. 

  नगरपासून ४०-५० किलोमीटर वर गाव होतं त्यांचं! गेली २० ते २५ वर्षे एसटी ने अप डाऊन करुन नोकरी केली होती.माणूस प्रचंड मेहनती आणि प्रामाणिक होता. पोरगा नुकताच १२ वी झाला.मार्क पण चांगले पडले होते.नगरला यायला त्रास होऊ नये, म्हणून सरांनी मुलाला दुचाकी गाडी घेऊन दिली होती.साहजिकच पोराच्या हुशारीचं कौतुक बापाच्या डोळ्यातून पाझरत होतं.गाव १० किमीवर आलं, तसा सरांनी मुलाला एसटी स्टॅन्डवर घ्यायला ये असा फोन केला. पोराने पण लगेच तत्परता दाखवून येतो असं उत्तर दिलं आणि एसटी स्टॅण्डकडे निघाला. गाव आलं.एसटी थांबली. तसा पोरगा आणि त्याचे मित्र सरांना घेण्यासाठी गाडीवर आले होते.सर खाली उतरले. नवीन कोऱ्या गाडीवर एका राजकीय पक्षाचे चिन्ह आणि त्याचा फोटो चिकटवलेला दिसला.पुढच्या क्षणी एसटी स्टॅन्ड मुस्काडात मारल्याचा आवाजाने चपापले!सरांनी पोराच्या जोरदार कानाखाली वाजवलीं होती. सरांचा आवाज आणि राग दोन्ही चढत होते."तुझा बाप गेली वीस वर्षे तुझ्या बुडाखाली गाडी असावी,या करिता झिजतोय आणि तू मात्र नव्या कोऱ्या गाडीवर अनोळखी नेत्याचा फोटो लावून हिंडतोय? तुझ्या बापापेक्षा भारीय का रे....तो?.तो पण जिवंत आहे आणि तुझी आई आणि बाप पण! मग आईबाप विसरुन तुला त्याचा फोटो का लावावा वाटला?

    राजकारण करायचंय जरुर कर! मास्तरांचा पोरगा मास्तर व्हावा असा काही नियम नाही.पण कर्तृत्व असं घडवं की नेता तुझ्या दारात येऊन म्हंटला पाहिजे - "साहेब माझ्या पक्षातून तुम्ही निवडणूक लढवावी अशी माझी इच्छा आहे. ह्या वेळी तिकीट तुम्हाला द्यायचं ठरलं आहे."सरांच्या डोळ्यातून आग आणि मुखातून शिशाचा रस कानात ओतला जात होता."जो पोरगा त्याच्या आईबापाच्या रक्ताच्या कमाईला कुणा नेत्याच्या प्रचाराचं लेबल लावत असेल, तर ती औलाद हरामखोर म्हणावी लागेल.अशी औलाद असण्यापेक्षा नसलेली परवडली.

    छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पण स्वराज्याचं तोरण बांधलं,पण माता आणि मातृभूमीला वंदन करून,मावळ्यांना साक्षी ठेवून!.आणि पित्याला विश्वासात घेवून! लाचारी आणि लाळघोटेपणा करून नाही.घरी येईपर्यंत जर गाडीवरची ठिगळ जर निघाली नाहीत तर गाडी जाळून टाकेन."असं म्हणून सर पायीचं घराकडे निघाले.मी म्हटलं,साधी गोष्ट होती. जी घरी पण समजावून सांगणे शक्य होते. इतकं आक्रमक होण्याची गरज नव्हती.सर पायीच घरी निघाले. 

तसं पोराने आधी भराभर स्टिकर फाडले.पुढचं दृश्य फार पाहण्या सारखं होतं.सर फक्त त्यांच्या मुलाला बोलले, पण त्याच्या मित्रांना पण ते लागलं होतं. पोरांनी भराभर स्टिकर फाडली. सरांच्या शब्दांत दम होता.उद्या हा प्रसंग आपल्या कुणाच्या वाट्याला येणार नाही असं नाही.आणि त्यात चूक काहीच नाही. पोरांनी नीट घरचा रस्ता धरला.पोरगा मात्र घरी जायला धैर्य एकवटत होता.

सरांनी स्वतःच्या मुलाच्या थोबाडात वाजवून वेदना मात्र सगळ्यांच्या हृदयात जागवल्या होत्या. 

    पाठ जगणे कशाला म्हणतात हे सरांनी त्यांच्या कृतीतून दाखवून दिलं होतं.गप्पा आणि अचानक घडलेला पुढचा प्रसंग यात सरांचं नाव विचारायचं राहून गेलं.इतक्यात कंडक्टरने डबल बेल मारली आणि गाडीतल्या अनेक बापांच्या मनात एक नवीन विचार आणि पोरांच्या मनात कृतज्ञतेच्या जाणिवा जाग्या करून गाडी गावाच्या दिशेने निघाली.

   वेळीच घातलेला एक टाका पुढचे शंभर टाके वाचवतो ते असं! नातं वृद्धाश्रमात पोहोचण्या इतकं फाटल्यानंतर त्याला सहानुभूतीचे टाके घालण्यापेक्षा वेळीच जबाबदारीच्या जाणिवा थोडं कठोर होऊन जाग्या केलेल्या उत्तम नाही का?.नेत्याला बाप समजणाऱ्या सगळ्या गाढव तरुणांना आवर्जून पाठवा. कदाचित अक्कल येईल आणि त्यांच्या आयुष्याचे मातेरे होणार नाही.प्रत्येक पक्षाच्या तरुणाला पाठवा, म्हणजे तो जागा होईल आणि कार्यकर्ता नावाचा एक प्राणी पृथ्वीवरून नामशेष होईल.

संकलन :- सागर रामभाऊ तायडे.९९२०४०३८५९,भांडूप,मुंबई.

स्वतःला अबला समजणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीला माहिती असली पाहिजे.

स्वतःला अबला समजणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीला माहिती असली पाहिजे.

एका सासूची प्रार्थना वाचून पुढे जाऊ या.

हे माते,

माझ्या सुनेला दिवाळीच्या साफसफाई साठी तितकीच शक्ती दे, जितकी शक्ती नवरात्रीच्या ९ दिवसात उड्या मारत मारत गरबा खेळताना तिच्यात होती.दिवस रात्र तिला पायाच्या नखापासून ते डोक्यावरील केसापर्यंत साजशृंगार करण्यासाठी देवीची शक्ती प्रेरणा देत होती.पण जगात ज्यांनी मानव जाती साठी ऐतिहासिक कार्य केले.त्यांना एक तर महापुरुष महामानव,संत,महंत,महाराज,राजे महाराजे,सम्राट असा अनेक नांवाने ओळखल्या जाते.त्यांचा जन्म,आई,वडील, त्यांची जन्मभूमी कर्मभूमी,शिक्षण आणि मूत्यू याची नोंद असते.यासर्वाची माहिती मानव कल्याण करणाऱ्या माणसा करिता आणि संस्था करिता प्रेरणादायी असावी या करिता त्यांची माहिती विविध भाषे मध्ये इतिहासात उपलब्द असते. या महापुरुषांची माहिती आजच्या तरुण तरुणीला व्हावी म्हणून काही स्वाभिमानी लोक त्यांच्या विचाराची प्रेरणा घेऊन त्यांच्यावर कथा,कांदबरी,नाटक, सिनेमा,तयार करून त्यांना सर्व समाजा पर्यंत पोचवितात.सध्या जमाना सोशल मिडीयाचा नेट गुगलचा आहे.म्हणूनच स्वतःला अबला समजणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीला नवरात्रातील देवी पेक्षा सावित्रीबाई, जिजासाबाई,अहिल्याबाई ताराबाई माहिती असली पाहिजे.त्या प्रकारची आधुनिक संजूक्ता पराशरची कहाणी आहे जी महिलांना शंभर टक्के प्रेरणा देणारी आहे.शिक्षण हे वाघिणीचे दुध आहे.ते अनवाणी पायी चालण्याचे शिकवत नाही.तर ते संघर्ष करायला शिकवते.म्हणूनच वाचा.

     हातात एके 47 घेऊन घनदाट जंगलात शिरल्यावर तब्बल 16 अतिरेक्यांना एक हाती यम सदनाला पाठवून आणखी 64 अतिरेक्यांना अटक करणाऱ्या संजूक्ता पराशरची कहाणी स्वतःला अबला समजणाऱ्या देशातील प्रत्येक स्त्रीला माहिती व्हायला पाहिजे.दिसायला गोरीपान आणि सुंदर अशी संजूक्ता जर कधी आपल्या समोरून गेली तर तिच्या अफाट कर्तृत्वाची आपण कल्पनाही करू शकणार नाही.एक सामान्य स्त्री लाखो सामान्य पुरुषांनाही जमणार नाही असं काम करते तेव्हा तिच्या कर्तृत्वाचे पोवाडे सोशल मीडियावर गायले जायला हवेत, पण आम्हाला राजकारण आणि जात,धर्मापलीकडे ही आणखी दुनिया आहे हेच मान्य नसतं,रीतीरिवाज परंपरा याचा उदोउदो करणारे सत्य कधीच सांगत नाही आणि त्याचे समर्थन ही करत नाही. त्यामुळे संजूक्ता पराशरच्या फेसबुक पेजला लाखभर ही लाईक मिळत नाहीत आणि राजकारणी,सिनेनट मात्र करोडोंनी लाईक मिळवतात.ही खेदाची बाब आहे.

   आसाम सारख्या मागासलेल्या राज्यात शाळेत शिकून नंतर दिल्लीच्या जेएनयु मधून डिग्री घेणारी संजूक्ता 2006 मध्ये आयपीएस देशात 85 क्रमांक घेऊन उत्तीर्ण झाली. युएस फॉरेन पॉलिसी विषयात तीने पीएचडी केल्यामुळे ती डॉक्टर संजूक्ता पराशर म्हणून ओळखली जाते.तिचं लग्न झालं तेही आयएएस अधिकारी पुरू गुप्तांशी, त्यांना 6 वर्षाचा मुलगा आहे.संजूक्ताची आई त्याला सांभाळते.

    संजूक्ताची पोस्टिंग 2014 मध्ये आसाम मधील सोनीतपुर जिल्ह्यात सुप्रिंटेंडंट ऑफ पोलीस म्हणून झाली आणि अग्निदिव्य म्हणजे काय ह्याची प्रचिती तिला रोजच घ्यावी लागली. बोडो अतिरेक्यांनी जिल्ह्यात धुमाकूळ घातला होता.शेकडो लोकांचे बळी गेले होते.आसामच्या घनदाट जंगलात शिरून त्यांच्याशी मुकाबला करणं म्हणजे मृत्यूला आमंत्रण हातात एके 47 घेऊन संजूक्ता सीआरपीएफ च्या जवानांना घेऊन जेव्हा घनदाट जंगलात शिरायची तेव्हा जवानानाही दहा हत्तीचं बळ मिळायचं अनेक मोहिमा यशस्वी झाल्यामुळे अतिरिकेही संजूक्ताच्या नावाने कापू लागले होते.तिला पत्राद्वारे आणि फोनद्वारे धमक्या येऊ लागल्या होत्या परंतु शिर तळ हातावर घेऊन फिरणाऱ्या संजूक्तावर कसलाच परिणाम झाला नाही.तब्बल 16 अतिरेकी मारले गेले आणि 64 अटक झाले,तेही तिच्या अवघ्या 18 महिन्यांच्या कारकीर्दीमध्ये.म्हणूनच स्वतःला अबला समजणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीला माहिती असली पाहिजे.आज संजूक्ता पराशर दिल्ली मध्ये कार्यरत आहे. देशातील दहशतवाद पूर्णपणे निपटून काढणं हेच तिचं ध्येय आहे.अशा ह्या खऱ्या खुऱ्या रणरागिणीच्या अफाट कर्तुत्वाला आपण सर्वानीच मानाचा मुजरा करायला हवा.शिक्षण घेऊन सुरक्षित नोकरी करणाऱ्या महिलांनी नऊ दिवस ज्या देवीची मनोभावे पूजा अर्चा करून सेवा केली तिच्या जीवनातील संघर्षाची सत्य परिस्थिती समजून घ्यावी.संजूक्ता पराशरच्या फेसबुक पेजला भेट देऊन लाईक करा.

जय हिंद,जय भारत.

संकलन : सागर रामभाऊ तायडे,भांडुप मुंबई.

आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी"

 आदरणीय जे एस पाटील राष्ट्रीय अध्यक्ष स्वतंत्र मजदूर युनियन (आय एल यु) यांच्या ६७ व्या वाढदिवसाच्या निमित्याने विशेष लेख

आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी"

मी १९८२ पासून असंघटीत नाका कामगारांच्या न्याय हक्कासाठी लढणाऱ्या सत्यशोधक कामगार संघटनेचे काम करत आलो आहे.त्या असंघटीत कामगारांना न्याय मिळवून देण्यासाठी मुंबईसह राज्यातील सर्व संघटनांना अनेकदा एकत्र करून कृतिसमिती,सुरक्षा परिषद बनवल्या,इंटक आयटक सिटूच्या राष्ट्रीय नेत्या बरोबर अंतर राष्ट्रीय पातळीवर काम करण्याची संधी मिळाली होती.त्यामुळे त्यांची आणि आंबेडकरी चळवळीतील नेत्याची काम करण्याची पद्धत जवळून पहिल्या गेली.पण समस्या काय आहे.ते सोडविण्यासाठी काय केले पाहिजे.याचे कोणताही अभ्यासपूर्ण नियोजन न करता मोर्चा,आंदोलन करून आंबेडकरी विचारांचा जय जय कार करून स्वतःचे अस्तित्व टिकवून ठेवण्यासाठी तडजोडी करणारे सामाजिक,धार्मिक आणि राजकीय नेते पायलीचे पंधरा पाहायला अनुभवाला मिळाले.पण क्रांतिकारी विचारांची अंमलबजावणी करणारे शोधावे लागतील,संविधानाच्या चौकटीत राहून पंचशिलेचे पालन करणारे व कामगार कर्मचारी व अधिकारी वर्गाला संघटनेच्या माध्यमातून शिस्तबद्ध पद्धतीने काम करण्यासाठी प्रशिक्षित कार्यकर्ते पदाधिकारी बनविणारे एकमेव  आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी" म्हणजेच आदरणीय जे एस पाटील राष्ट्रीय अध्यक्ष स्वतंत्र मजदूर युनियन (आय एल यु) व महाराष्ट्र राज्य मागासवर्गीय विद्युत कर्मचारी संघटनेचे मुख्य सल्लागार,मागासवर्गीय अधिकारी आणि कर्मचारी यांचे अस्तित्व अबाधित राखण्यासाठी अहोरात्र संघर्ष करणारे नेते म्हणून राज्यातच नव्हे तर देशातील प्रत्येक राज्यात आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता अशी त्यांची लक्षवेधी ओळख निर्माण झाली आहे.

      सुरक्षित नोकरी करणारे आरक्षण लाभार्थीच नव्हे तर समाजातील सर्व क्षेत्रातील तळागळातील संघटीत असंघटीत कामगारांचे आशास्थान सन्मानीय जे.एस.पाटील साहेब आहेत. उत्तर भारतात बहुजन समाजात मान्यवर कांशीराम यांनी प्रबोधन करून प्रचंड राजकिय जागृती निर्माण केली होती.त्यामुळेच मागासवर्गीयांमध्ये मोठ्या प्रमाणात राजकीय महत्वकांक्षा निर्माण झाल्या होत्या.आपल्या राजकीय मूल्यांबाबत उघडपणे भरभरून बोलणारा बहुजन समाज मुख्यतः कर्मचारी-कामगार वर्ग हा फुले-आंबेडकरवादी कामगार चळवळीच्या माध्यमातून संघटित होण्याबाबत मात्र अगदीच उदासीन असल्याचे उत्तर व दक्षिण भारतात दिसून येतो. 

    बहुसंख्या बहुजन समाजातील कामगार,कर्मचारी आणि अधिकारी वर्ग हा मोठ्या प्रमाणात गोळवलकर,गांधीवादी,साम्यवादी कम्युनिस्ट विचारांच्या ट्रेंड युनियन मध्ये किर्याशील सभासद असल्याचे दिसून येते.प्रत्येक कामाच्या ठिकाणी असलेली ब्राम्हणवाद्यांची मक्तेदारी,त्यांच्या प्रस्थापित संघटना व मागास-बहुजन कामगारांवर पिढ्यानपिढ्या लादलेली सामाजिक विषमतेची व्यवस्था ही बहुजन समाजामध्ये फुले-आंबेडकरवादी कामगार चळवळीत संघटित होण्याविषयी भीती निर्माण करते.ही भीतीच सर्वप्रथम दूर करण्याचे लक्षवेधी प्रबोधन आदरणीय जे.एस.पाटील यांनी केले आहे.त्यामुळेच उत्तर भारतात व दक्षिण भारतात स्वतंत्र मजदूर युनियनची पाळेमुळे घट्ट होतांना दिसत आहेत.

       भारतातील ब्राम्हणवाद दरवर्षी शोषण करण्याची माध्यमे बदलत असतो.व्यवस्थेचे परिवर्तन मान्य नसल्याने शोषितांसाठी वरवरचे बदल तो स्वतः घडवून आणतो.बहुजन कामगारांनी आपले हक्क प्राप्त करून घेण्यासाठी स्वतंत्र 'ट्रेड युनियन' स्थापन न करता ब्राम्हणवाद्यांचेच नेतृत्व स्वीकारावे म्हणूनच वेल्फेअर असोसिएशन,फेडरेशनचा फार्स ब्राम्हणवाद्यांनी निर्माण केले आहेत. हे सर्वप्रथम स्पष्टपणे मांडण्याचे काम माननीय जे.एस.पाटील यांनी केले आहे,त्यामुळेच ते देशातील आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी" म्हणून एकमेव नेतृत्व पुढे येत आहे. 

      फुले-शाहू,आंबेडकरवादी विचारांची देशव्यापी ट्रेड युनियन निर्माण होईल व ती राष्ट्रीय पातळीवरील ट्रेंड युनियन महासंघानां आव्हान निर्माण करील असे कोणालाही वाटले नव्हते, मान्यताप्राप्त प्रस्थापित ट्रेंड युनियनच्या विरोधात म्हणजेच ब्राम्हणवादाला थेट आव्हान आज आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता देत आहे.त्याला सर्व मागासवर्गीय ओबीसी आदिवासी अल्पसंख्याक यांनी मोठ्या प्रमाणात साथ मिळत आहे.म्हणूनच  महाराष्ट्र राज्यातील मागासवर्गीय विद्युत कर्मचारी संघटनेच्या माध्यमातून सुरु झालेला हा संघर्ष आज स्वतंत्र मजदूर युनियनच्या माध्यमातून एक देशव्यापी कामगार चळवळ बनली आहे.

    आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी" जे एस पाटील यांच्या कुशल संघटक,वकृत्व आणि नेतृत्वाने,मिशनरी बाण्याने,मोठ्या जिद्दीने राष्ट्रीय पातळीवर स्वतंत्र मजदूर युनियन उभी राहत आहे.देशभरातील मागासवर्गीय,ओबीसी आदिवासी अल्पसंख्याक समाजातील कामगार कर्मचारी जागरूक होऊन स्वतःच्या ट्रेंड युनियन स्थापन करून आय एल यु शी संलग्न करीत आहेत.एखादया क्षेत्रात करिअर करायचंय म्हणून काम करणारे अनेक इंजिनियर लोक भेटतील पण आंबेडकरी विचारांची क्रांतिकारी राष्ट्रीय पातळीवर ट्रेंड युनियन उभी करण्यासाठी जीवाचे रान करणारा इंजिनियर एखादाच भेटेल. प्रशासनाच्या अन्याय अत्याचाराच्या विरोधात कामगार,कर्मचाऱ्यांना संघटित करून संघर्ष करण्यास तयार करणारा अधिकारी कुठेही भेटणार नाही.कामगारांना संघटित करून युनियन बनविली म्हणून बदली झाली,तर सुवर्ण संधी म्हणून नवीन ठिकाणी नव्या जोमाने काम करणारा इंजिनियर अधिकारी अशी ओळख निर्माण करणारा माणूस सेवा निवृत्तीनंतर घरी बसून नातवांना खेळवत बसला असतात.पण सेवा देत असतांना कामगार कर्मचाऱ्यांचे संघटना बांधणी करून प्रशिक्षित कार्यकर्ता पदाधिकारी निर्माण करणारा माझ्या दृष्टीने एकमेव नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी" म्हणजेच जे एस पाटील साहेब असावेत.

      मी अनेक राजकीय सामाजिक नेते पाहिले,जे स्वतःचे अस्तित्व निर्माण करण्यासाठी संघटना पक्ष बांधणी करतात,तेव्हा ते तोंडात साखर डोक्यावर बर्फ व पायाला भिंगरी लावून फिरतात.तेव्हा कुठे त्यांचे थोडे फार नांव राहते.इथे पाटील साहेबांचे उलटे आहे,पायाला जरूर भिंगरी आहे,पण तोंडात साखर नाही,रोखठोक शब्दांत शिस्तबद्ध पध्दतीने काम करण्याची तंबी आहे,डोक्यावर बर्फ नाही तर सकारात्मक विचारांची प्रचंड ऊर्जा आहे.भावनिकता बिलकुल नाही,आंबेडकरी विचारांची क्रांतिकारी भाषे सोबत सनदशीर मार्गाने आचरणाचे हमी हवी आहे. भारतीय संविधानात दिलेल्या प्रशासकीय कामाचा दर्जा वेळोवेळी दिली जाणारी जबाबदारी तिचा तिमाही,सहामाही,वार्षिक सर्वसाधारण सभेत मजूर केलेला अहवाल सादर करण्यात कोणतीही सबब चालत नाही,प्रशिक्षण शिबिरात वेळेवर न येणाऱ्याला प्रवेश नाही.म्हणजेच नाही,असे कडक शिस्तीचे आंबेडकरी विचारांचे क्रांतिकारी नेते सर्वच क्षेत्रात निर्माण झाले असते तर आंबेडकरी समाज हा शासन कर्ती जमात शंभर टक्के झाला असतात.

    हजारो लोकांना गोळा करून संघटना स्थापन करून चालविण्या ऐवजी शंभर लोक रीतसर सभासद बनवून केलेलं काम निश्चितच ध्येय गाठण्यासाठी परिपूर्ण असते.त्यासाठी क्रांतिकारी विचारांची देवाणघेवाण नियमितपणे झाली पाहिजे.समस्या निर्माण होणार नाहीत यासाठी आदरणीय जे एस पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली स्वतंत्र मजदूर युनियन काम करते. त्यात देशभरातील संघटित असंघटित कामगार संघटना संलग्न होत आहेत,राष्ट्रीय पातळीवर डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या क्रांतिकारी विचारांची अंमलबजावणी करण्यासाठी सर्व क्षेत्रातील कामगार,कर्मचाऱ्यांनी संघटित व्हावे आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेत्याचे हात मजबूत करावे,आदरणीय जे एस पाटील यांच्या (६ ऑक्टोबर १९५५) ६७ वर्ष पूर्ण करून ६८ व्या वर्षात पदार्पण करीत आहेत.त्यांच्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने २०१७ पासून मी त्यांचा सोबत त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली काम करीत आहे.त्या अनुभवावर हा लेख लिहला आहे. 

   लाखो कामगार कर्मचारी अधिकारी वर्गाला प्रेरणा देणारे एकमेव व्यक्तिमत्त्व आहे. त्यांची साधी राहणी,उच्च विचार आणि शुद्ध आचरण हे कौतुकास्पद आहे. कोणत्याही पोस्टरवर,होडिंग वर फोटो टाकून प्रचार प्रसिद्ध करण्यास सक्त मनाई करणारे नेते शोधून सापडणार नाहीत,अशा कडक शिस्तीच्या प्रशासकीय अधिकारी म्हणून काम केलेल्या शिस्तबद्ध पद्धतीने ट्रेंड युनियनचे राष्ट्रीय नेतृत्व करणाऱ्या आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी" आदरणीय जे एस पाटील साहेब यांना जे निर्माण करून ठेवले ते एकाही आंबेडकरी चळवळीच्या नेत्यांनी ६० वर्षात केले नाही.त्यांनी व्यक्तिगत आर्थिकदृष्ट्या खूप प्रगती केली असेल.पण संघटनेची संस्थेची साधन संपतीचे काय?.स्वताचे मालकी हक्काचे एक कार्यालय किंवा सभागृह नाही.मात्र जे.एस पाटील यांच्या कुशल त्यागी जिद्धी नेतृत्वाखाली महाराष्ट्र राज्य मागासवर्गीय विद्युत कर्मचारी संघटनेचे बांद्रा मुंबईत म्हाडा कार्यालयासमोर सुप्रभात बिल्डींग मध्ये करोडो रुपयाचे कार्यालय आहे.नागपूर मध्ये मध्यवर्ती ठिकाणी निलकमल कॉम्प्लेक्स महाजन मार्केट सीताबर्डी येथे मध्यवर्ती कार्यालय व १०० लोक बसतील एवढे सभागृह आहे.प्रेरणा नगर, हजारी पहाड येथे डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर कामगार प्रशिक्षण केंद्र तीन माजली इमारत आहे.त्यात एक हजार लोकांचे सभागृह,पाचशे,तीनशे लोकांचे वातानुकूलित सभागृह आणि दोन व्ही आय पी,सूट,सहा,आठ लोकांसाठी स्पेशल खाटची व्यवस्था,पाहुण्यांसाठी दोन खाटांचे आठ रूमची व्यवस्था आहे.कामगार कर्मचारी अधिकारी नागपुरात कामा निमित्याने आला तर हॉटेल लॉज वर राहण्याची गरज नाही.असेच प्रशिक्षण केंद्र तीन माजली इमारत औरंगाबाद तयार होत आहे.एका महाराष्ट्र राज्य मागासवर्गीय विद्युत कर्मचारी संघटनेच्या बळावर हे निर्माण झाले आहे.स्वतंत्र मजदूर युनियन संलग्न युनियनचा काही प्रमाणात त्यात सहभाग आहे.सर्व क्षेत्रातील कामगार कर्मचारी अधिकारी वर्गाने अशा पद्धतीने काम केल्यास प्रत्येक तालुक्यात,जिल्ह्यात स्वताच्या मालकीचे कार्यालय व सभागृह उभे राहू शकते.हे केवळ आणि केवळ जे.एस.पाटील रमेश रंगारी सारखी इंजिनियर प्रशासकीय अधिकारी संघटीत झाल्या मुळे शक्य झाले.त्यात अनेकांचे मोलाचे योगदान आहे.आज वयाची ६७ वर्ष पूर्ण झाल्यावर ही जे एस पाटील घरात न बसता मागासवर्गीय कामगार कर्मचारी अधिकारी आणि विशेष असंघटीत कामगारांना संघटीत करण्यासाठी शारीरिकदृष्ट्या कोणते ही कारण न सांगता राज्यात आणि देशात स्वतंत्र मजदूर युनियन मजबूत करण्यासाठी फिरतात. म्हणूनच मी आंबेडकरी विचारांचा क्रांतिकारी कामगार नेता "मूर्ती छोटी किर्ती मोठी" असे लिहतो.त्यांच्या त्या जिद्धीला ६७ व्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने मानाचा मुजरा आणि लाख लाख शुभेच्छा.

सागर रामभाऊ तायडे ९९२०४०३८५९,भांडुप मुंबई

अध्यक्ष स्वतंत्र मजदूर युनियन महाराष्ट्र राज्य,

(आदरणीय जे.एस.पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली स्वतंत्र मजदूर युनियन आयोजित विविध कार्यकर्माची छायाचित्र माहिती करिता सोबत देत आहे.योग्य त्याचा लेखात उपयोग करावा.ही नम्र विनंती.)

दिक्षाभूमीवर भक्तांच्या गर्दीत क्रांतिकारी विचारांची हत्या?

 दिक्षाभूमीवर भक्तांच्या गर्दीत क्रांतिकारी विचारांची हत्या?

सम्राट अशोक धम्म विजया दिन म्हणजेच धम्मचक्र प्रवर्तन दिन हा जगाच्या नकाशावर डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या धम्म दीक्षा सोहळयाचा ऐतिहासिक इतिहास नोंदविला गेला आहे.तो दरवषी विजया दशमीला नागपुरात मोठ्या उत्साहात साजरा होतो.देशात असा कोणताही नेता व संघटना,पक्ष नाही की त्याला हजार दोन हजार लोक गोळा करण्यासाठी हंड्बील,पोस्टर,जाहिराती देऊन मिटींगा घ्याव्या लागतात तेव्हा मोठ्या मुश्किलीने लोक गोळा होतात.त्यांना वाहनाची,चहा,पाणी आणि जेवणाची व्यवस्था करावी लागते. देशात नव्हे तर जगात एकच व्यक्ती अशी आहे कि त्याच्या प्रतिमेला त्यांच्या कार्याला वंदन करण्यासाठी,सलामी देऊन नतमस्तक होण्यासाठी नागपुरात गेल्या ६६ वर्ष लाखोच्या संख्ये लोक येतात.त्यासाठी त्यांना कोणताच नेता हंड्बील पोस्टर कडून येण्याचे आमंत्रण निमंत्रण देणारे आवाहन करीत नाही तरी लोक लाखोच्या संख्येने येतात.त्या लाखो लोकांचे नेतृत्व कोणीच करीत नाही. सर्वच स्व्यमघोषित नेते कार्यकर्ते असतात.

     १ जानेवारी शौर्य दिन भिमा कोरेगांव,विजया दशमी नागपूर आणि ६ डिसेंबर चैत्यभूमी दादर मुंबई येथे येणारी गर्दी कोणाच्याही नियंत्रणात नसल्यामुळे सरकारला खूप काळजी पूर्वक परिस्थिती हाताळावी लागते.त्यामुळेच प्रशासन अधिकारी दरवर्षी लोकांना जास्तीत जास्त त्रास कसा होईल यांचेच नियोजन करीत असतात.रोड बंद,पार्किंग बंद,जाणूनबुजून या असंघटीत समाजाला त्रास देण्यासाठी किंवा जातीय दंगल घडविण्यासाठी अनेक षड्यंत्र केली जातात.त्यातच घरका मुद्यी लंका ढाये,कपटी मित्रा पेक्षा दिलदार शत्रू बारा. मान्यताप्राप्त नेत्यांच्या विरोधात समाजात असंतोष निर्माण करून शॉटकट नेते बनणारे काही कमी नाहीत.सम्राट अशोक धम्म विजय दिनाच्या पूर्व स्नाध्येला एड गुणवंत सदावर्ते,यांनी देन संघाची तुलना करून सुरुंगस्फोट घडविण्याचा प्रयत्न केला.त्यांनतर दिक्षाभूमी स्मारक समितीच्या सदाफुले यांनी बाळासाहेब आंबेडकर यांच्या विषयी नको ते शब्द व्यक्त करून दुसरा शब्द स्पोट घडविण्याचा प्रयत्न केला.आणि रामाच्या दासने वेगळाच शोध लावला.त्यामुळे नेहमी सारखा नागपुरांच्या दिक्षाभूमी वर भक्तांच्या गर्दीत क्रांतिकारी विचारांची हत्या?.ही होणारच आहे.

       मागासवर्गीय समाजातील भक्त मंडळी महापुरुषांचे जन्मदिन आणि स्मृतीदिन आल्यावर भरभरुन अभिवादन करायला लागतात. मी पण १९८२ पासून १९९४ पर्यत नागपूर,मुंबई बुक स्टोल लावून पुस्तके विकत होतो.दादरच्या शिवाजी पार्क मध्ये चष्मा तपासणी शिबीर,आरोग्य तपासणी शिबीर,जनजागृती साठी पत्रक वाटप असे काम दरवर्षी करत होतो.कालकथीत विजय गोविंद सातपुते यांच्यामुळे कॉम्रेड शरद पाटील यांच्या  संपर्कात आल्यानंतर खरी परीस्थिती आणि मूळ समस्या व त्या समस्यांचे मूळ कारण लक्षात येऊन त्या दृष्टीकोणातून फुले,शाहू,आंबेडकरी चळवळीची क्रांतिकारी विचारांची खरी ओळख पटू लागली. मग हे एक दिवसाचे भावनिकदृष्ट्या दाखवल्या जाणारे प्रेम, अभिवादन,त्रिवार वंदन ह्या गोष्टी बनावटी वाटून चीढ निर्माण करु लागल्या.कारण ह्यामुळे महापुरुषांना अपेक्षित बदल होणं तर दूर उलट त्यांच्या विचारधारेचा पराभव होऊन त्यांच्याच समतावादी विचारांची हत्या होऊन विषमतावादी विचारधारेचा विजय होतांना दिसत आहे.नागपूरच्या दिक्षाभूमी वर होणाऱ्या प्रत्येक कार्यकमात आर एस एस प्रणित नेत्यांचे उपस्थिती आणि आदरतिथ त्यातून राज्यात देशात जाणारा संदेश हा भक्तांच्या गर्दीत क्रांतिकारी विचारांची हत्या? करणारा आहे. 

      "मेरा जीवन ही मेरा संदेश है!" हे शंभर टक्के सत्य असतांना त्यांच्या नावाचा जयजयकार करण्यावर भर दिला जात आहे. आपल्या प्राणांची बाजी लावून माझे अपूर्ण कार्य पूर्ण करा. "जागृतीचा अग्नी अखंड तेवत ठेवा." असे सांगणाऱ्या बाबासाहेबांच्या आयुष्याचा खराखूरा अभ्यास केलात तर जाणवते,त्यांनी त्यांच्या जीवनात मानलेले तीन गुरु बुद्ध-कबीर- फुले यांचा जयजयकार न करता त्यांच्या विचारांचे आयुष्यभर अनुकरण करत त्यांचे सामाजिक कार्य पूर्णत्वास नेले.ही कोणत्या ही अनुयायाने आपल्या महापुरुषाला दिलेली खरी व प्रामाणिक प्रेरणादायी मान वंदना,श्रद्धांजली किंवा आदरांजली असते. बाकी सगळं प्रचंड ढोंग असते व स्वताचा स्वार्थ संभाळत केलेली तडजोड असते.खरे प्रबोधन व आनुकरण समजून घेण्यासाठी बाबासाहेबांच्या सामाजिक गुरुंच्या आयुष्यातले अनेक  महत्वपूण प्रसंग वाचले तर प्रेरणा देतात. बाबासाहेबांनी आम्हा पाच्यांशी टक्के बहुजनांना संख्यावार प्रतिनिधीत्व व मानवी हक्क-अधिकार देण्यासाठी मनुस्मृती विरोधात "लोकशाही व संविधान" भारतात आणण्यासाठी वेळप्रसंगी स्वताची पत्नी व मुले,सुखसोई त्यागून आयुष्यभर जनजागृती,समाजप्रबोधन,संघटीत जात दांडगे धनदाग्यांच्या विरोधात असंघटीतांना संघटीत करून अभ्यास करून संघर्ष केला. आज दिसणारा साधन-संपन्न एस सी,एस टी,ओबीसी,आदिवासी आणि अल्पसंख्याक समाज निर्माण केले.अन्यता शुद्र, अतिशूद्र आणि अस्पृश समाज माणूस मानून जगण्याच्या लायकीचा सुद्धा नव्हता. तो समाज आता लोकशाही व संविधान कमकूवत करत असलेल्या ब्राम्हणशाहीची वाढती  "गर्वसे कहो हम हिंदू है" ही गुलामी पत्कारून बहुजन समाजातील महापुरुषांच्या   क्रांतिकारी विचारांना पराभूत करून भक्तांच्या गर्दीत क्रांतिकारी विचारांची हत्या?. करीत आहे.

    महापरीनिर्वाण दिनाला,शौर्य दिनाला,धम्म विजया दशमी दिनाला दिसणारी भक्तांची गर्दी निवडणूकीत कोणत्या ही मतदारसंघात संख्येच्या बळावर खरी का उतरत नाही.यांचे चिंतन कोणता ही नेता कार्यकर्ता करतांना का दिसत नाही.म्हणजेच ही वेगवेगळ्या दिनाला दिसणारी भक्तांची गर्दी भक्तांच्या गर्दीत क्रांतिकारी विचारांची हत्या?.करणारी आहे.हे सिद्ध होते.यावर वैचारिक विचारमंथन झाले पाहिजे.चर्चा,संवाद परिसंवाद होऊन योग्य मार्ग काढला पाहिजे.अन्यता असे दिन येत राहतील आणि गर्दी वाढत जाईल.

सागर रामभाऊ तायडे ९९२०४४०३८५९,भांडूप,मुंबई.